Enexis krijgt alsnog gelijk: geen transportcapaciteit voor Pottendijk

Het regionale net zit vol en dus hoeft netbeheerder Enexis energiepark Pottendijk geen transportcapaciteit te bieden. Met die uitspraak vernietigt het Gerechtshof in hoger beroep het eerdere vonnis, dat juist stelde dat Enexis die capaciteit wel moest bieden.

Ineens, midden in de zomervakantie, lag daar de uitspraak van het Gerechtshof over het aansluiten van Energiepark Pottendijk. “We hadden het pas over een paar weken verwacht”, zegt Jan Bakker, woordvoerder van netbeheerder Enexis. En het is niet zomaar een uitspraak: voor het eerst krijgt de netbeheerder gelijk. De rechtbank stelt dat Enexis afdoende heeft aangetoond dat het net vol is. De toekomstige elektriciteit van Pottendijk past er niet meer bij, en dus kan van Enexis niet worden verwacht dat de netbeheerder transportcapaciteit biedt.

Pottendijk

Energiepark Pottendijk moet verrijzen nabij Emmen, en bestaat uit een windpark (50 MW) en twee zonneweides (8 en 33 MW). Om de opgewekte stroom aan het net te leveren is een aansluiting van 60 MVA nodig, en 60 MW transportcapaciteit. Maar Enexis stelde dat het onderstation waar Pottendijk op zou moeten worden aangesloten vol zit, dat wil zeggen: er is onvoldoende transportcapaciteit om de elektriciteit uit het park te vervoeren. En dus bood de netbeheerder wel een aansluiting, maar geen transportcapaciteit aan.

Dat leidde tot verschillende rechtszaken, waarin producenten telkens gelijk kregen. Maar nu, in hoger beroep, keert het Gerechtshof de uitspraak om. Niet Pottendijk, maar Enexis heeft het gelijk aan zijn kant. De kwestie spitst zich toe op de vraag wanneer er “redelijkerwijs” sprake is van een volgeboekt stroomnet. Want alleen in dat geval mag een netbeheerder weigeren transportcapaciteit aan te bieden.

Fysieke congestie

Enexis stelt dat dit nabij Emmen het geval is. Pottendijk zegt dat het recht heeft op aansluiting én transportcapaciteit. Eerder bepaalde de rechtbank Oost-Brabant dat Enexis nog niet uitputtend had bewezen dat er daadwerkelijk een fysiek probleem is bij het bewuste onderstation. Al eerder was gebleken dat in de rechtszaal het feit dat contractueel alle transportcapaciteit is vergeven onvoldoende is om “redelijkerwijs” van congestie te spreken.

In het hoger beroep heeft Enexis prognoses ingebracht van het beslag dat elektriciteitsproducenten in de toekomst op het net zullen leggen. Die prognoses zijn door een extern bureau gevalideerd en correct bevonden. Ook hoogspanningsnetbeheerder Tennet heeft prognoses gemaakt hoe het gebruik van het elektriciteitsnet eruit zal zien. Daarbij zijn drie scenario’s uitgewerkt: de huidige situatie, de situatie als energiepark Pottendijk erbij komt, en de situatie waarin alle projecten erbij komen die een aanvraag voor transportcapaciteit op dit onderstation hebben lopen. Immers, krijgt Pottendijk gelijk, dan zullen ook al die andere aanvragen gehonoreerd moeten worden.

Overbelasting van 150%

De conclusie is helder: krijgt Pottendijk de gewenste transportcapaciteit, dan “zal de totale elektriciteitsproductie gedurende de periode van april tot oktober van het jaar ongeveer 150% hoger zijn dan de fysieke grens van de maximale transportcapaciteit”. Krijgen de andere aanvragers ook toegang tot het net, dan overstijgt de productie de grenzen van het net in die periode met bijna 500%.

Het gaat hier niet om contractuele transportcapaciteit, stelt het Gerechtshof. In eerdere zaken werd een verschil gemaakt tussen contractuele transportcapaciteit, dus capaciteit waar bedrijven op papier gebruik van kunnen maken maar dat lang niet altijd doen, en fysieke transportcapaciteit, dus capaciteit die daadwerkelijk in gebruik is. Bij contractuele capaciteit zou nog fysiek ruimte op het net zijn voor andere partijen. De prognoses van Enexis laten nu zien dat de gecontracteerde transportcapaciteit ook fysiek gebruikt zal worden, staat in de uitspraak: “Anders dan [Energiepark] stelt, betreffen de prognoses waarnaar Enexis heeft verwezen, niet een optelsom van aangeboden of gereserveerde transportcapaciteit. Het is een verwachting van het daadwerkelijk gebruik van de transportcapaciteit in de toekomst bij verschillende scenario’s.“

First come, first served

Pottendijk vraagt ook niet weinig, merkt het Gerechtshof op. Het bewuste onderstation heeft een capaciteit van 134 MW in totaal, en het energiepark wil beslag leggen op 60 MW. Ook het bezwaar van Energiepark Pottendijk dat het onheus wordt bejegend door Enexis’ ‘first come, first served‘-beleid volgt het Gerechtshof niet. In praktijk geeft de netbeheerder voorrang aan partijen die al aangesloten zijn op het net, en nieuwe aanvragen worden behandeld in volgorde van binnenkomst.

“Een gelijke behandeling wil niet zeggen dat er geen enkele vorm van verdeling tussen partijen mag worden gemaakt.”

Dat is oneerlijk stelt het Energiepark: eenieder die een verzoek indient voor transportcapaciteit dient gelijk te worden behandeld, of die partij al is aangesloten of niet. Maar daar gaat het Gerechtshof niet in mee. Dat stelt dat er wel degelijk een verschil is tussen partijen die al zijn aangesloten en gebruik maken van het net, en nieuwkomers. Bestaande gebruikers hebben afspraken gemaakt, terwijl een nieuwkomer rekening moet houden met het feit dat capaciteit geweigerd kan worden. Als het gaat om ‘first come, first served‘ is er ook geen sprake van discriminatie, aldus het hof. Een gelijke behandeling wil niet zeggen dat er geen enkele vorm van verdeling tussen partijen mag worden gemaakt.

Netbeheerders

Enexis heeft de uitspraak met waardering gelezen, laat het in een reactie weten aan Energeia. Bij het beoordelen of er al dan niet sprake is van fysieke congestie, wordt niet alleen gekeken naar de huidige situatie, maar worden ook prognoses voor de toekomst meegenomen. Ook is de netbeheerder tevreden over de erkenning van het ‘first come, first served’-principe als organiserend principe.

Branchevereniging Netbeheer Nederland bestudeert de uitspraak nog. Ook energiebedrijf Eneco, dat eerder kenbaar had gemaakt Energiepark Pottendijk te willen kopen, bestudeert de uitspraak. Desgevraagd laat het bedrijf weten dat de overname nog niet voltooid is. Netbeheerder Liander, die in een vergelijkbare zaak met tomatenkweker Schenkeveld in hoger beroep ongelijk kreeg, is in die zaak in cassatie gegaan laat het bedrijf desgevraagd weten.

Afgelopen woensdag werd bekend dat de Raad van State alle bezwaren tegen de omgevingsvergunning van het windonderdeel van Energiepark Pottendijk van tafel heeft geveegd en zo de weg vrij heeft gemaakt om met de bouw te beginnen. Het windpark moet uiterlijk 15 januari 2023 in gebruik worden genomen om het recht op subsidie te behouden. Voor de zonneweides komt dat moment eerder, op 22 maart 2022.