Volgens het zojuist uitgebrachte coalitieakkoord gaat de Nederlandse overheid tot en met 2030 €5 mrd uitgeven aan kernenergie. De volgende effecten staan vast:
1. Er zal in 2030 geen nog geen enkele extra nucleaire elektron een bijdrage leveren aan de Europese ‘Fit For 55’-doelstellingen (FF55) die het kabinet zegt te willen halen.
2. Het zal meer moeite kosten om met hernieuwbare energie de doelstellingen van FF55 te halen, want ontegenzeggelijk zal de weerstand toenemen met verwijzing naar toekomstige nucleaire capaciteit.
3.De €5 mrd aan (staats-)steun die in de ontwikkeling van twee nieuwe kerncentrales wordt gestopt is nog maar het begin van een rekening die veel hoger zal uitvallen, zo maakt de eerder deze zomer uitgevoerde marktconsultatie zonneklaar.
Het eerste effect behoeft weinig toelichting. De kerncentrales zijn in een optimistisch scenario niet eerder dan in 2035 operationeel, maar eerder richting 2040. De locatiekeuze is niet evident. Geleidelijk ontstaat het besef dat, vanwege klimaatadaptie (en iets met NAP), we niet zomaar overal huizen moeten bouwen. Hoe is dat voor een kerncentrale die pakweg tussen 2040 en 2070 staat met Fukushima en extreem weer in het achterhoofd? Eén ding is zeker, plekken die niet of nauwelijks boven NAP zijn liggen niet voor de hand. Is Borssele of elders in Zeeland echt zo’n logische plek? Of willen we tot 2050 wachten om dit te constateren?
Bij het tweede effect iets meer toelichting. Ter illustratie, de ook in Energeia veelbesproken RES’en zouden 35 TWh moeten gaan bijdragen aan FF55. Op papier wordt dit gehaald (zelfs 55,1 TWh); in de praktijk moet er vooral nog veel gebeuren met netwerkaansluitingen en draagvlak in de omgeving. Het zou naïef zijn te veronderstellen dat de aankondiging van kernenergie geen effect heeft op dit draagvlak. Alle argumenten ten spijt dat twee kerncentrales in 2040 maar een klein deel van de energiemix invullen.
De vervuiler betaalt niet
In de derde plaats de kosten. Het is opmerkelijk dat juist partijen aan de rechterflank, nationaal en Europees, een blinde vlek blijken te hebben voor marktwerking en kosten. Wellicht iets te vatbaar voor lobby. In de reeds aangehaalde marktconsultatie staat het nog eens zwart op wit uit monde van de industrie zelf; omzetzekerheid moet geboden worden (dus bij exploitatie), de belastingbetaler is ook aan zet bij faillissement van een partij (!!) of een ongeluk (!!!). Oh ja en opslag van afval en ontmanteling van de centrale hoort niet tot het gewenste takenpakket van de exploitant (!). Dat klinkt als heel veel ongeoorloofde staatssteun. Maar bovenal, de vervuiler betaalt niet, daar wilden we toch juist vanaf?
Daarbij goed om aan te geven: het gaat hier niet om vierde generatie thoriumcentrales maar om de derde generatie EPR-centrale. Een ontwerp uit de jaren negentig van de vorige eeuw met een zeer kostbaar pluspakket erop naar aanleiding van eerdere ongelukken en de vatbaarheid voor terrorisme. Neergezet in 2040 zitten we hier weer ruim dertig jaar aan vast. Het lijkt mij uitstekend om in Europees verband nog eens €100 mln extra te stoppen in onderzoek naar een nieuwe generatie centrales die geen afval en kosten achterlaten voor toekomstige generaties en inherent veilig zijn. Maar zet ondertussen geen nucleaire variant neer van een kolencentrale waarvan de afschrijving al aan de horizon opdoemt. Maak gebruik van de wet van de remmende voorsprong in Nederland.
Kernenergie kan een noodzakelijk onderdeel zijn in de energiemix van Europa. In Frankrijk zal men op korte termijn geen afstand nemen van kernenergie en dat is met het oog op FF55, minder afhankelijkheid van import en het voorkomen van desinvesteringen waarschijnlijk een goed idee. In België staat men voor de keuze om de verouderde centrales eindelijk eens te vernieuwen.
De Nederlandse inzet voegt hier echter niets aan toe, is onwaarschijnlijk kostbaar voor de belastingbetaler en legt de kosten niet neer bij de vervuiler. Laat Nederland zich richten op zaken waar het goed in is: het gasgebouw hervormen tot een waterstofrotonde, groene chemie, duurzame bouw, opschaling van wind en zon, geothermie.
Weggegooid geld
€5 mrd uitgeven aan kernenergie in de wetenschap dat het grootste deel van de rekening, maatschappelijk en financieel, nog volgt, is weggegooid geld. Dit zijn aanloopkosten nota bene. Ter vergelijking: aanloopkosten van zon, wind en geothermie worden mondjesmaat ondersteund en merendeels revolverend; dat geld moet worden terugbetaald. Gaat de exploitant van kerncentrales deze €5 mrd (en wat nog volgt na 2030) terugbetalen? Waarom is een dergelijk bedrag nodig voor de inkoop van Franse technologie die op de plank ligt? Dit regeerakkoord heeft in ieder geval stralende gezichten opgeleverd bij de kernenergielobby.
Maar er is altijd gelegenheid om op de schreden terug te keren. Nieuwe politiek. Ik begreep dat er op basis van het regeerakkoord nogal discussie is ontstaan op een vermeende bezuiniging van €5 mrd op de zorg. Bij deze een inkoppertje voor onder de kerstboom.
Jan-Coen van Elburg is directeur bij Rebel. Hij schrijft deze columns op persoonlijke titel.
Tekst coalitieakkoord:
Kernenergie kan in de energiemix een aanvulling zijn op zon, wind en geothermie en kan worden ingezet voor de productie van waterstof. Ook maakt het ons minder afhankelijk van de import van gas. Daarom blijft de kerncentrale in Borssele langer open, met uiteraard oog voor de veiligheid. Daarnaast zet dit kabinet de benodigde stappen voor de bouw van 2 nieuwe kerncentrales. Dat betekent onder andere dat wij marktpartijen faciliteren bij hun verkenningen, innovaties ondersteunen, tenders uitzetten, de (financiële) bijdrage van de overheid bezien, weten regelgeving waar nodig in orde maken. Ook zorgen we voor veilige, permanente opslag van kernafval.