Het doel om 10 PJ aan energie te besparen in de gebouwde omgeving is niet gehaald, ondanks dat alle partijen de afgesproken inspanningen hebben geleverd. Dat schrijft staatssecretaris Dilan Yeşilgöz-Zegerius (Economische Zaken en Klimaat, VVD) aan de Tweede Kamer. De eindstand blijft hangen op 2 PJ.
In 2017 sloten zes partijen een convenant om het energieverbruik van huishoudens en kleine bedrijven met 10 PJ terug te dringen. Netbeheer Nederland, Energie Nederland, Techniek Nederland, de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) en de ministeries van Binnenlandse Zaken en Economische Zaken en Klimaat sloegen de handen ineen en spraken af om in te zetten op het verschaffen van meer inzicht, het aanbieden van verduurzamingsmaatregelen, slim gebruiken van verbruiksdata en meer subsidie.
Maar het heeft niet mogen baten. De huishoudens hebben zich niet laten verleiden tot minder energieverbruik, blijkt nu de balans wordt opgemaakt van het convenant dat eind 2020 afliep. De eindstand in de afsluitende monitoringsrapportage is een schamele 2 PJ, waar vorig jaar nog werd gehoopt op 4,8 PJ. Yeşilgöz schrijft: “Er is meer nodig dan wat binnen het convenant mogelijk was om huishoudens tot significante energiebesparing te bewegen.” De convenantspartijen concluderen dat het doel “niet realistisch” was.
Discussie over displays
Het klopt dat de convenantspartijen zich aan hun afspraken hebben gehouden en dat desondanks het doel niet is behaald. Maar er is ook wel wat af te dingen op die afspraken. Er was al in 2016 onderzoek uit het buitenland dat erop wees dat het grootste effect afkomstig zou zijn van in-home displays. Het Planbureau voor de Leefomgeving beval toentertijd al aan om simpele displays in alle huishoudens op te hangen. Energieleveranciers stelden als reactie dat het probleem niet een gebrek aan displays was, maar een gebrek aan bekendheid van consumenten met allerhande energieverbruiksmanagers. Die bekendheid vergroten en inzicht promoten was dan ook een belangrijk onderdeel van het 10 PJ-convenant.
In het afsluitende monitoringrapport schrijft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland dat het verbeteren van het verbruikskostenoverzicht niet heeft geleid tot extra besparingen, en dat uit onderzoek van PBL naar de situatie in Nederland blijkt dat energieverbruiksmanagers niet hebben bijgedragen aan energiebesparing. Met één uitzondering, merkt RVO op: “Positieve uitzondering daarop zijn de energieverbruiksmanagers met een displayfunctie (in-home-displays), welke een duidelijk en significant besparingseffect laten zien.” Huishoudens konden subsidie krijgen om een dergelijk display aan te schaffen, maar hebben daar volgens RVO maar beperkt gebruik van gemaakt.
Het convenant bevatte ook de optie om, indien in 2018 de beoogde besparing niet gehaald dreigde te worden, te komen met “meer verplichtende maatregelen” voor marktpartijen. Van die optie is nooit gebruik gemaakt, omdat in 2018 nog niet duidelijk was wat de effecten van de verschillende maatregelen zouden zijn. Zo liep er nog onderzoek naar de effecten van het verbruikskostenoverzicht, het maandelijkse rapport dat huishoudens van hun energieleverancier ontvangen dat inzicht in het eigen verbruik verschaft, dat men eerst wilde afwachten alvorens maatregelen te nemen.
Weerbarstig
RVO concludeert: “Terugkijkend is de conclusie dat de aanvankelijk gehanteerde kengetallen te optimistisch waren en dat het kwantitatieve besparingsdoel te hoog gegrepen was voor de reikwijdte van de afgesproken maatregelen. Het realiseren van energiebesparing bij consumenten is een weerbarstige praktijk die continue aandacht verdient.” Ook PBL-onderzoeker Kees Vringer zei in gesprek met Energeia al eerder dat gedrag sturen en beïnvloeden complex is.
Maar het agentschap noemt in de monitoringsrapportage ook lichtpuntjes: de bewustwording bij consumenten omtrent energieverbruik is door de vereende krachten van de convenantspartijen behoorlijk toegenomen. Die partijen hebben de geleerde lessen ook gebundeld en als advies aangeboden aan het uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord.
Veel aandacht gaat uit naar goede communicatie, koppelkansen tussen verschillende instrumenten en het inzetten van de data uit de slimme meters. Maar de convenantspartijen concluderen ook dat er weliswaar veel aanbod van energiebesparingsdiensten is, maar dat de vraag vanuit consumenten achterblijft. Zij adviseren daarom dat “het Uitvoeringsoverleg het vrijwillige en vrijblijvende karakter van energiebesparing bij huishoudens onder de loep neemt, en (gradaties van) meer dwingende maatregelen onderzoekt”. Demissionair minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) presenteerde recent een -vooralsnog niet verplichte- isolatiestandaard. De Europese Commissie werkt aan eisen aan het energieverbruik in bestaande bouw. Het kabinet sprak zich daar recent in een consultatie positief over uit.
Binnen het uitvoeringsoverleg zijn de adviezen van de convenantspartijen terecht gekomen bij de stuurgroep ontzorging, schrijft de staatssecretaris in haar brief, die ermee aan de slag gaat om een nieuw afsprakenpakket op te stellen.