Het kabinet is niet van zins inkomsten uit de staatsveilingen van CO₂-emissierechten te gebruiken voor compensatie van de hoge energierekening van huishoudens en bedrijven. Die compensatie betaalt het kabinet uit de algemene middelen. En hoewel het heel graag een maatregel had bedacht die alleen de kleinverbruikers helpt die daadwerkelijk steun nodig hebben, bleek een gerichtere oplossing “op korte termijn niet haalbaar”.
Dat blijkt uit een schriftelijk overleg tussen de Tweede Kamer en staatssecretaris Dilan Yeşilgöz-Zegerius (Economische Zaken en Klimaat, VVD), voorafgaand aan een extra bijeenkomst van de Europese energieministers deze dinsdag in Luxemburg. Overigens was niet de staatssecretaris maar minister Stef Blok namens Nederland aanwezig op die bijeenkomst.
Het schriftelijk overleg gebeurt tussen fracties en het kabinet, dus onduidelijk blijft welk Kamerlid de vragen stelt. De leden van de CDA-fractie merkten in hun vragen aan het kabinet op dat lidstaten de mogelijkheid hebben om steunmaatregelen te financieren uit de veiling van uitstootrechten uit het emissiehandelssysteem. Elk land heeft een eigen veilingpot. Nederland haalde daarmee in 2019 ruim €440 mln op. Het cijfer voor 2020 is nog onbekend, maar in de Miljoenennota rekent de regering met €900 mln.
Het CDA wilde van de staatssecretaris weten hoeveel van de ETS-inkomsten zij voornemens is om in te zetten voor de aanpak van de huidige hoge energieprijzen. Geen, luidt het korte antwoord van Yeşilgöz-Zegerius. “De Nederlandse ETS-veilingopbrengsten worden nooit ingezet voor andere doelen conform de begrotingsregels.”
Zij legt uit dat de hoogte van de ETS-inkomsten niet met nationaal beleid is te beïnvloeden, en de opbrengsten daarom ook niet moeten worden gebruikt om specifiek beleid mee te financieren, maar naar de algemene middelen moeten vloeien. “Op het moment dat de ETS-veilingopbrengsten in de toekomst lager zijn dan verwacht, worden de dalende opbrengsten ook niet gecompenseerd met hogere lasten”, redeneert de staatssecretaris.
Geen gerichte compensatie
Met name de SP was erg kritisch op de compenserende maatregelen die het kabinet neemt om kleinverbruikers tegemoet te komen in hun energielasten. Het demissionaire kabinet trekt €3,2 mrd uit om de gevolgen van de gestegen energieprijs voor burgers en bedrijven te verzachten, in de vorm van een eenmalige belastingkorting van €230 op de energierekening en een lagere belasting op het gebruik van elektriciteit. De overige €500 mln moet MKB-bedrijven helpen.
De SP stelt vast dat veel van de maatregelen die de Europese Commissie voorstelt in de zogenoemde gereedschapskist zijn gericht op het helpen van specifieke doelgroepen, en hekelt dat het kabinet kiest voor generieke maatregelen. “Hierdoor profiteren vooral hoge inkomens en worden huishoudens die echt in de problemen komen niet volledig gecompenseerd, terwijl hoge inkomens die stijging prima aankunnen.”
Yeşilgöz-Zegerius erkent dat de compensatie idealiter precies zo zou zijn vormgegeven dat de compensatie alleen terechtkomt bij diegenen die het daadwerkelijk nodig hebben. “Het kabinet heeft verschillende opties uitgewerkt voor compensatie en heeft geconcludeerd dat een gerichtere oplossing op korte termijn niet haalbaar is.”
Internationaal voorbeeld
In antwoord op de SP laat de staatssecretaris weten er weinig voor te voelen om in navolging van Frankrijk een prijsplafond in te stellen, “omdat ingrijpen in prijzen van afnemers ook inhoudt dat leveranciers van gas en elektriciteit een mogelijk aanzienlijk deel van hun kosten die ze maken bij de inkoop van elektriciteit en gas niet meer vergoed krijgen. Dat is op een markt met smalle marges heel lastig voor deze bedrijven”, die dan dus de kans lopen om vanwege het kabinetsingrijpen failliet te gaan, wat volgens de staatssecretaris ook weer voorkomen moet worden.
“Deze staatssteun vergt complexe uitvoering vanwege het grote aantal leveranciers met elk hun eigen inkoop- en verkoopstrategie”, schrijft Yeşilgöz-Zegerius. “Mochten energieleveranciers door die maatregelen in de problemen komen, dan zou dat ook kunnen betekenen dat consumenten ongewild op zoek moeten naar een nieuwe energieleverancier, en daarbij mogelijk met hogere kosten te maken krijgen.”
Ook het Spaanse voorbeeld van het afromen van winsten van energiebedrijven om dat geld aan huishoudens te doneren, vindt bij het kabinet weinig weerklank. “In de huidige elektriciteitsmarkt zijn periodes met hogere elektriciteitsprijzen van belang zodat producenten van hernieuwbare energie hun investering kunnen terugverdienen en om leveranciers van variabel vermogen te compenseren. Daarin ingrijpen zou onwenselijk zijn vanuit het oogpunt van leveringszekerheid en zou nadelig kunnen uitpakken voor de energietransitie.”
Gezamenlijke gasinkoop
Tot slot vroegen diverse partijen naar verduidelijking van het kabinetsstandpunt dat een gezamenlijke Europese inkoop van gasreserves ongewenst is. Yeşilgöz-Zegerius: “De Europese gasmarkt is een open markt, waar private bedrijven gas inkopen en verkopen. Overheden sluiten geen gascontracten met andere overheden.”