Snelle sluiting Groningen weegt zwaarder dan grotere leveringszekerheid komende winter

Staatssecretaris Vijlbrief blijft koersen op een definitieve sluiting van het gasveld Groningen in 2023. Dat betekent dat de gasopslag Grijpskerk vanaf deze maand gebruikt wordt voor de opslag van zogenoemd laagcalorisch gas. Onder meer GTS en de Mijnraad hadden vanuit het oogpunt van leveringszekerheid geadviseerd om Grijpskerk geschikt te houden voor hoogcalorisch gas, dat vooral door de industrie wordt gebruikt.

Het winningsniveau uit het Groningenveld binnen het lopende gasjaar, dat is aangevangen op 1 oktober 2021, wordt 4,5 miljard kubieke meter. Het is inmiddels de derde bijstelling van dit cijfer. Dit keer gaat het om een minimale verandering, half maart werd nog uitgegaan van 4,6 miljard kuub. Dat was fors minder dan de 7,6 miljard kubieke meter die op de laatste werkdag van de vorige minister van Economische Zaken en Klimaat Stef Blok uit de hoge hoed kwam, maar nog altijd meer dan de 3,9 miljard kubieke meter die aanvankelijk in het verschiet werd gesteld. De vandaag gecommuniceerde 4,5 miljard kuub is naar alle waarschijnlijkheid het definitieve cijfer.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw, D66) stelt dat met dit winningsniveau de leveringszekerheid in het huidige gasjaar geborgd wordt, terwijl de definitieve sluiting van het Groningenveld in 2023 binnen bereik blijft. “Het is goed nieuws voor de Groningers dat we over een half jaar al op de waakvlam over kunnen gaan. Zo snel mogelijk stoppen is de beste manier om de veiligheid in Groningen op korte termijn te verbeteren en op langere termijn te garanderen. Alleen in zeer uitzonderlijke situaties zal er na oktober dit jaar nog boven het niveau van de waakvlam worden geproduceerd.”

Allerlaatste optie

Dat laatste is een referentie aan de oorlog in Oekraïne, en de daaruit voortvloeiende mogelijkheid dat Europa verstoken blijft van Russisch gas. Het kabinet benadrukt niet voor het eerst dat het Groningenveld alleen in beeld komt “als allerlaatste optie”, wanneer de energielevering aan huishoudens en andere beschermde afnemers zoals ziekenhuizen ernstig in gevaar komt.

De keuze om onverminderd te koersen op een snelle definitieve sluiting van het Groningenveld betekent dat de gasopslag Grijpskerk vanaf april dit jaar -vanaf nu dus- wordt gevuld met laagcalorisch gas -gas met een energie-inhoud gelijk aan dat van Groningengas. Na het gereedkomen van de stikstoffabriek in Zuidbroek, bedoeld voor het geschikt maken van hoogcalorisch gas voor gebruik door huishoudens en niet-industriële bedrijven, zou het Groningenveld uitsluitend nog een back-upfunctie vervullen. Die rol als reserve kan als gevolg van dit besluit worden overgenomen door Grijpskerk.

Daarmee gaat Vijlbrief in tegen het advies van onder meer GTS. Tot vandaag werd de berging Grijpskerk gebruikt voor de opslag van hoogcalorisch gas, afkomstig uit de kleine velden en uit het buitenland (ook Rusland). Dit type gas wordt voornamelijk door grote verbruikers en industrieën gebruikt. Maar de omschakeling van een hoogcalorischgasopslag naar een laagcalorischgasopslag is niet simpelweg een kwestie van het ene eruit en het andere erin. Dit komt doordat het laagcalorisch gas dat straks geïnjecteerd wordt zich mengt met het hoogcalorische kussengas (gas dat permanent is opgeslagen om het veld op druk te houden) in de berging. Het duurt enkele cycli van vullen en weer legen voordat de opslag ten volle kan worden ingezet voor laagcalorisch gas.

“De operatie nodig om de gasopslag voldoende capaciteit en werkvolume te bezorgen voor deze back-up-functie, zorgt ervoor dat het gebruik van de gasopslag ten minste twee jaar beperkt is”, schreef GTS half maart aan staatssecretaris Vijlbrief. “Vanwege de huidige zorgen over leveringszekerheid en de wens voor hoge vulgraden is in onze ogen de beperkte beschikbaarheid van Grijpskerk gedurende de omschakeling komende winter onwenselijk. Tevens zorgt de huidige situatie in de markt voor een dreigend tekort aan H-gas [hoogcalorisch, red.] in de opslagen […] waarvoor het tijdelijke behoud van Grijpskerk als H-gas opslag aan te raden is.”

Advies Mijnraad

Ook de Mijnraad, een onafhankelijke organisatie van experts, geeft het kabinet ongevraagd het advies om Grijpskerk te blijven vullen met hoogcalorisch gas (H-gas). “Het in stand houden van de gasopslag Grijpskerk voor H-gas biedt ruimte voor opslag van extra te winnen gas uit kleine velden in de zomer, dat dan in noodsituaties in de winter te gebruiken is (ook voor kleinverbruikers met behulp van extra geproduceerde stikstof. Het negatieve gevolg van deze maatregel is dat het Groningenveld één jaar later zal sluiten.”

Volgens de Mijnraad is het van belang om wendbaar te zijn. “Het is crisis, met grote onzekerheden. Omgaan met onzekerheden is onderdeel van een robuuste crisisaanpak. Wendbaarheid behouden en vergroten maakt het gemakkelijker te reageren op (on)verwachte ontwikkelingen”, aldus het adviesorgaan dat onder leiding staat van Staf Depla.

In een brief die het advies begeleidt, somt Depla de belangrijkste aanbevelingen op. Naast het behouden van Grijpskerk voor hoogcalorisch gas adviseert de Mijnraad om gashandelsbedrijf Gasterra niet op te doeken en om geen onomkeerbare sluitingsmaatregelen voor het Groningenveld te nemen.

Meer algemeen adviseert Depla minister Rob Jetten (Klimaat en Energie, D66) en staatssecretaris Vijlbrief om in scenario’s te denken. Bekijk op systematische wijze wat er gebeurt als over een maand alles weer “normaal” is, maar evengoed wat er te wachten staat wanneer de Russische gasimport abrupt wordt beëindigd. In de communicatie over een eventuele energiecrisis zou het kabinet de “lessons learned” van de coronacrisis in de praktijk moeten brengen, meent Depla.

Het advies om in scenario’s te denken doet de Mijnraad niet voor het eerst. Dit najaar sprak Energeia met Depla over de -toen al- onrustige gasmarkt. “Wij waarschuwen hier al een aantal jaren voor”, vertelde de voorzitter van de Mijnraad in september 2021. “Er is een prachtig rekenkader om de hoogte van gasproductie, de seismische risico’s en de kans op schade aan gebouwen vast te stellen, maar er zijn geen scenario’s voor de ontwrichting die zal plaatshebben als in de winter de gasvoorziening hapert.” Zet dat nu alsnog recht, adviseert Depla.