Bovenstaande kop is bewust gekozen. Er zit een dubbele boodschap in de kabinetsappreciatie of -depreciatie van het hoofdlijnenakkoord wat gesmeed is aan de verschillende klimaattafels.
In navolging van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) stelt het kabinet in de eerste plaats vast dat het van partijen verwacht om in de uitwerking veel concreter te zijn, zodat duidelijk wordt wie welke doelstellingen tegen welke kosten gaat invullen. Een volstrekt valide punt. De oogst van de tafels is ronduit teleurstellend met als negatieve uitschieters Mobiliteit en Landbouw die niet verder komen dan een paar A4’tjes goede voornemens.
Bij het lezen van het hooflijnenakkoord mag je je afvragen hoe zoveel verzamelde intelligentie tot zo’n dun resultaat kan komen. Te veel een balanceeract van belangen en te weinig scherpte op inhoud, als je het mij vraagt. Daar moet heel snel van geleerd worden, want het is extreem belangrijk dat maatschappelijke partijen zelf met een akkoord komen wat wel stevig is. Ik denk namelijk niet dat die scherpte er wel komt als de politiek “het overneemt”.
Maar dan de dubbele boodschap. Er is te weinig aandacht geweest voor ‘beprijzing’ en ‘normering’. Afhankelijk van de tafel rees daardoor impliciet of expliciet het beeld op dat veel accent heeft gelegen op subsidiëring dan wel dat de rekening eenzijdig bij de burger (/kiezer) terecht zou komen. En hier wringt de schoen. Want te concreet, te vergaand is ongewenst, zo blijkt ook uit de appreciatie. En op enkele instrumenten ligt zelfs een regelrecht taboe.
Een mooi voorbeeld vormt de gebouwde omgeving. Het is voor iedereen volstrekt helder dat aanpassing van de energiebelasting nodig is om te zorgen dat het totale stelsel eerlijker en duurzamer wordt en bovenal dat er een prikkel komt om in aardgasloos te stappen. Volkomen feitenvrij stelt de appreciatie vast dat de door de tafel voorgestelde aanpassing van de energiebelasting ‘te groot’ is. En passant wordt de tafel een onuitvoerbaar wensenlijstje meegegeven om lastenverlichting bij huishoudens te realiseren en inkomenseffecten voor scholen, ziekenhuizen en andere utiliteit ook even in beeld te brengen. U moet doelpunten maken maar we halen de bal uit het spel.
Normering? “Het kabinet ondersteunt de aanpak van de tafel om voor huishoudens geen specifieke verplichtingen te introduceren, maar te starten met het stimuleren van bewoners en het financierbaar maken van de verduurzamingsmaatregelen.” Men vraagt feitelijk om een toverstokje.
Ook bij andere tafels zijn dergelijke voorbeelden te vinden. €1 mrd per jaar duur voor de verduurzaming van de industrie? Kijk naar de tonnen (CO2) en omarm het bod. Mits goed ingezet is een betere besteding van ‘de dividendbelasting’ niet te vinden. Juist in combinatie met een verhoging van de energiebelasting voor grootverbruikers, ontstaat hier de juiste prikkel. Investeren loont, wie voorop loopt kan nú gebruik maken van een pot met geld die er straks niet meer is. Kijk en passant ook of er niet een heffing mag komen op het lozen van warmte. Want ja de vervuiler mag ook betalen, en het zou zomaar kunnen dat de businesscase voor warmte hierdoor verbetert. Wortel en stok.
De mobiliteitstafel. Ja dat moet veel concreter. En niet eindeloos de aankoop van elektrische voertuigen stimuleren via de BPM. Prima en bij uitstek verenigbaar met betaalbaarheid en verduurzaming indien we het mogen hebben over rekeningrijden, betalen per kilometer, gedifferentieerd naar tijd, plaats en milieuprestatie van het voertuig. Schijnt ook effectief te zijn tegen files. Laat de coalitie daar nu net vooraf over afgesproken hebben dat hier niet over gesproken mag worden. Ook restricties (normen) voor vervuilende auto’s in grote steden zijn niet populair bij het rijk. Maar zou je niet mogen zeggen dat wethouders die zo de luchtkwaliteit op orde willen krijgen alle steun verdienen, zolang Europese normen en handhaving daarvan aan de leiband van een meestribbelende auto-industrie liggen?
Ja het is gezond om druk te leggen op Nijpels cs. om met concrete, evenwichtige en kosteneffectieve voorstellen te komen. Voorstellen die niet alleen leunen op de belastingbetaler. Maar dan geen taboes graag. Het is te hopen dat de tafelvoorzitters zich de vrijheid toe-eigenen om te komen met voorstellen die werken, ongeacht of dit nu wel of niet door iedereen geapprecieerd wordt. Als er iets herleid moet worden uit het laatste IPCC rapport is het wel dat onorthodoxe maatregelen niet geschuwd moeten worden. Zelfs een rechter is zich hiervan bewust tegenwoordig.
Jan-Coen van Elburg is werkzaam bij Rebel en schrijft deze columns op persoonlijke titel.