‘De energiesector is over het algemeen weinig innovatief, in vergelijking met andere sectoren. Terwijl juist de energiesector voor een enorme transitie staat.’
Tijdens het Energeia Energy Breakfast gooit Henk Volberda de beuk er meteen in. De hoogleraar Strategic Management & Innovation aan de UvA wijst op de paradox die je wel vaker ziet in sectoren waar innovatie hard nodig is.
“Juist daar zie je dat bedrijven zich vastklampen aan hun bestaande businessmodellen en het aanscherpen van hun kerncompetenties. Dat leidt vaak tot weinig innovatie.” Volberda verwoordt daarmee meteen de relevantie van de van de boardroomsessie, die opgezet is rond de vraag: Hoe verbeteren we het innovatieklimaat voor de energietransitie? Aan tafel zitten negentien energieprofessionals die zijn gekomen om hierover te brainstormen.
Innovatie buiten het bedrijf
Een aantal verweert zich tegen de aantijging. De urgentie is inmiddels echt wel doorgedrongen in de meeste bestuurskamers, en er wordt heus ook geïnnoveerd door energiebedrijven. Voorbeelden vliegen over tafel.
“Ik moet ons bedrijf beschermen tegen de cultuur van start-ups, en de start-ups beschermen tegen de cultuur van ons bedrijf. Dat is een lastige spagaat.”
Toch erkennen de meeste deelnemers dat er nog een hoop obstakels te overwinnen zijn. En niemand is daarbij te beroerd om de hand in eigen boezem te steken. Zo wijst iemand erop dat het “niet echt in het dna zit” van de meeste grote bedrijven om te ondernemen. “Medewerkers hebben niet het gevoel van ‘dit is mijn geld, hiermee ga ik risico’s nemen’. Men heeft niet het gevoel dat er ruimte is om echte innovaties uit te voeren.”
De oplossing die hiervoor wordt aangedragen, is om innovaties buiten het bedrijf te laten plaatsvinden. Bijvoorbeeld door start-ups te steunen. Maar ook die oplossing kent zijn moeilijkheden. Een deelnemer: “Ik moet ons bedrijf beschermen tegen de cultuur van start-ups, en de start-ups beschermen tegen de cultuur van ons bedrijf. Dat is een lastige spagaat.”
“Wij zitten nu in de fase van snoeien”, vult een ander aan. “We kijken welke start-ups kunnen doorgroeien tot scale-up. Het is echt een uitdaging om dat goed te doen. Want er is weinig kennis, zelfs in het bestuur, van hoe je zo’n proces succesvol begeleid.”
Het gebrek aan kennis gaat niet alleen over de procesbegeleiding, in de bestuurskamer is ook te weinig kennis van de energiesector zelf, vooral wanneer het verdiepende technologische kennis betreft waar juist de oplossing gezocht moeten worden. “Er zijn ceo’s die het verschil tussen een kilowatt en een kilowattuur niet kennen”, posteert iemand.
Een ander vindt dat minder belangrijk, omdat in de bestuurskamers vooral strategisch moeten worden gedacht. Voorwaarde is dan wel dat er voldoende aansluiting is met de ingenieurs op de werkvloer, waar die fundamentele kennis wel aanwezig is. Of die aansluiting er wel of niet is, verschilt sterk per bedrijf, zo is de mening tijdens het Energy Breakfast.
Kracht van het publiek
Innovatie in de energiesector gaat verder dan vernieuwende start-ups. Want het hele energiesysteem verandert. Energieconsumenten worden producent, en verschillende burgerinitiatieven sorteren vast voor op die nieuwe werkelijkheid.
Alleen die initiatieven krijgen niet altijd de ruimte die nodig is, zegt een deelnemer aan Energeia Energy Breakfast. “De overheid heeft in Nederland te vaak gezegd tegen burgers die zelf iets opzetten: ‘U bent een uitzondering’. Daarom komen veel dingen niet van de grond.”
“Het is heel belangrijk dat burgers ook mee kunnen doen”, klinkt het. “Als mensen bewust worden van wat ze bijdragen, weten ze ook wat er op het spel staat. Het gaat niet eens zozeer om geld, maar om de enorme kracht die erachter zit. Bijvoorbeeld van iemand die drie jaar lang zeurt bij zijn eigen bedrijf totdat alle auto’s worden vervangen door elektrische. Dat is een kracht die we nu niet optimaal gebruiken.”
Centraal vs decentraal
Die vaststelling delen meer mensen aan de ontbijttafel: “Ik maak me zorgen over uitvoering van de afspraken in het Klimaatakkoord. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de sectortafel gebouwde omgeving, daar zitten alleen voorzitters van brancheorganisaties aan. Lokale kennis ontbreekt. Ik maak me daar zorgen om.”
Een andere deelnemer wijst op een paradox in de discussie over een centrale versus een decentrale aanpak. “De grote jongens zitten om tafel met het idee van ‘wij gaan het oplossen’, terwijl decentralisatie een cruciaal thema in de energietransitie. Dat is vreemd, maar tegelijkertijd logisch. Lokale problemen vragen immers om lokale oplossingen, in samenwerking met lokale betrokkenen. Probeer dat maar eens centraal te regelen. Dat kan bijna niet.”
Een derde relativeert het belang van decentrale oplossingen: “Je blijft in de energietransitie zitten met problemen die je gewoon niet in de huishoudelijke sfeer kunt oplossen. Bijvoorbeeld de stroomvoorziening tijdens Dunkelflautes, die periode in de donkere winter wanneer er net geen wind en zon beschikbaar is. Daar zit wel degelijk een belangrijke centrale opgave.”
Sectorbenadering
Een deelnemer benadrukt dat er nog veel winst te halen is door samenwerking tussen verschillende sectoren te stimuleren. Veel verdienmodellen worden volgens hem nu simpelweg over het hoofd gezien.
“Bij het akkoord van Parijs zat geen voetnoot dat de opwarming van de aarde alleen beperkt moet worden tot 2ºC als het betaalbaar is.”
“Bijvoorbeeld: in de buurt van Haarlem wordt een datacentrum gebouwd. Dat verliest zoveel warmte dat de halve stad erop verwarmd kan worden. Daar zit een duidelijk verdienmodel, want je kan daar veel aardgas mee besparen. Er is alleen geen enkele prikkel om dat te doen, omdat het sectoren overschrijdt. Er is te weinig kruisbestuiving.”
Een ander relativeert. “Bij het akkoord van Parijs zat geen voetnoot dat de opwarming van de aarde alleen beperkt moet worden tot 2ºC als het betaalbaar is. Misschien is er soms geen verdienmodel en moet er gewoon geld bij.” Instemmend geknik.
Deze inhoud is beschikbaar na het accepteren van de social media cookies.
Bekijk op YouTube. Opent in een nieuw venster
Van onze partner
Energeia Energy Breakfast is een initiatief van Energeia, en is mede mogelijk gemaakt door Tennet.
Klik hier voor Tennets white paper over de langetermijnvisie op systeem-integratie (gas en elektriciteit).
Klik hier voor een partnerbijdrage van Tennet.
