Op basis van de investeringsplannen van de netbeheerders verwacht de ACM dat de capaciteitsproblemen in het elektriciteitsnet de komende jaren verder zullen toenemen. Dat geldt vooral voor het hoogspanningsnet van Tennet en de regionale netten van Liander, Enexis en Enduris.
Voor het eerst hebben dit jaar alle netbeheerders een investeringsplan moeten maken met daarin alle geplande investeringen voor de komende drie jaar. Daarnaast bevatten de plannen een doorkijk naar de komende tien jaar, om een meer algemeen beeld te geven van de langetermijnplannen en -verwachtingen. In een woensdag gepubliceerde rapportage oordeelt de Autoriteit Consument & Markt (ACM) dat er nog het nodige schort aan de investeringsplannen, maar dat de belangrijkste verbeteringen pas bij de volgende investeringsplannen in 2022 doorgevoerd hoeven te worden.
De investeringsplannen vervangen het kwaliteits- en capaciteitsdocument (KCD), een tweejaarlijks rapport waarin netbeheerders beschreven wat de volgende tien jaar nodig was om de kwaliteit en de transportcapaciteit van het energienet op het gewenste niveau te houden. In de Wet voortgang energietransitie (Wet VET) is vastgelegd dat de netbeheerders de KCD’s moeten vervangen door openbare investeringsplannen, die worden voorgelegd aan de markt en getoetst door de ACM.
De ACM beoordeelt de plannen op twee criteria: Zijn de geplande investeringen noodzakelijk? En wordt er voldoende geïnvesteerd om te zorgen dat de netten betrouwbaar blijven en voldoende transportcapaciteit bieden? Om met dat eerste te beginnen: de ACM heeft in de plannen geen investeringen gevonden waarvan de netbeheerders de noodzakelijkheid niet hebben aangetoond. Alles wat de netbeheerders willen gaan doen de komende jaren, moet dus echt gebeuren, vindt ook de ACM.
Congestie duurt voort
Bij het tweede criterium wordt het lastiger. Op basis van de investeringsplannen verwacht de ACM dat de bestaande congestieproblematiek in het elektriciteitsnet de komende jaren verder zal toenemen. Dat geldt specifiek voor de netten van Tennet, Liander, Enexis en Enduris. Voor deze vier netbeheerders constateert de ACM dat “op veel plaatsen de timing van de voorgenomen investeringen in het elektriciteitsnet achterblijft bij de in hun scenario’s voorspelde vraag”.
Over de plannen van Enexis schrijft de ACM bijvoorbeeld: “Materieel gezien is het zorgelijk dat Enexis ook in de komende jaren niet overal in hetzelfde tempo infrastructuur kan aanleggen als dat er transportcapaciteit gevraagd wordt voor grootschalige duurzame energieprojecten.” Vergelijkbare zorgen uit de ACM over de investeringsplannen van Tennet, Liander en Enduris. Van de grotere regionale netbeheerders is Stedin de enige die in het investeringsplan geen significante congestieproblemen verwacht de komende jaren.
Omdat de geplande investeringen van Tennet, Liander, Enexis en Enduris onvoldoende zijn om bestaande en nieuwe congestieproblemen te voorkomen, is de ACM formeel verplicht om voor deze netbeheerders een melding te doen aan de minister van Economische Zaken en Klimaat, Eric Wiebes (VVD).
De ACM ziet echter ook dat de netbeheerders er niet zo veel aan kunnen doen dat ze op dit punt tekortschieten; de vraag naar transportcapaciteit stijgt simpelweg sneller dan dat zij hun netten kunnen uitbreiden. “In de eerstkomende jaren is een deel van de congestie moeilijk te voorkomen omdat investeringen een doorlooptijd hebben die van start tot realisatie kan oplopen tot ruim 10 jaar bij hoogspanningsnetten”, schrijft de toezichthouder in zijn rapportage.
In theorie kan de ACM, als een investeringsplan niet voldoet, een “bindende gedragslijn” opleggen en de netbeheerder verplichten om het plan aan te passen. In dit geval ziet de ACM daar om bovenstaande reden het nut niet van in.
Kwaliteitsknelpunten
Hoewel de voortdurende transportschaarste de ACM de meeste zorgen baart, heeft de toezichthouder nog wel meer aan te merken op de investeringsplannen van de netbeheerders. Zo hadden niet alle netbeheerders goede scenario’s gemaakt, en was het verband tussen de gemaakte scenario’s en de verwachte knelpunten niet altijd duidelijk.
Daarnaast hadden netbeheerders meer informatie in de plannen moeten opnemen over waar kwaliteitsknelpunten zullen ontstaan. Waar een capaciteitsknelpunt vraagt om uitbreiding of verzwaring van het net, is een kwaliteitsknelpunt aanleiding voor een vervangingsinvestering. De meeste netbeheerders hebben in hun investeringsplannen niet of niet concreet genoeg opgenomen waar en wanneer kwaliteitsknelpunten zullen optreden. De meeste plannen voldoen op dat punt niet aan de wettelijke eisen, stelt de ACM. Hierdoor is het voor de toezichthouder lastig te beoordelen of de geplande vervangingsinvesteringen noodzakelijk zijn.
Omdat het de eerste keer is dat de plannen in de nieuwe vorm gemaakt werden, en het zowel voor netbeheerders als de toezichthouder dus even wennen is, gaat de ACM coulant om met de fouten en omissies. De toezichthouder vindt dat de investeringsplannen voor nu, ondanks de op- en aanmerkingen, vastgesteld kunnen worden. En als een plan eenmaal is vastgesteld, is een netbeheerder verplicht om de investeringen in dat plan uit te voeren.
Verbeterpunten
Wel vindt de ACM dat de investeringsplannen in de toekomst beter moeten: “Voor een betere kwaliteit en volledigheid en daarmee een betere toets is het noodzakelijk dat de netbeheerders de investeringsplannen verbeteren”, concludeert de toezichthouder. Die noodzakelijke verbeteringen vergen echter te veel tijd om dit met de nu voorliggende plannen te doen.
Daarom kiest de ACM voor een gezamenlijke evaluatie van de nieuwe werkwijze, waarbij ook wordt onderzocht of de wet- en regelgeving over de investeringsplannen misschien verduidelijkt moet worden. De verbeterpunten gelden dan voor de volgende plannen die op 1 januari 2022 moeten worden ingediend.