Tot voor kort wist Nout van der Vaart niet dat er onder zijn wijk in Rotterdam-Zuid al tientallen jaren olie wordt gewonnen. Inmiddels is hij één van de trekkers van het verzet tegen een verlenging van de productie. Politieke partijen staan achter hem, maar een groot thema in verkiezingen lijkt het niet te zijn. “We staan niet met de hele wijk op de barricaden.”
Drie maanden geleden vond Nout van der Vaart een kaartje van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat op zijn deurmat. De boodschap: het kabinet is voornemens in te stemmen met een verlenging van de oliewinning in Rotterdam-Zuid, sinds 2018 zijn wijk. Van der Vaart was dubbel verbaasd. Hij had nooit geweten boven een olieveld te wonen dat al decennialang in productie is. Dat serieus wordt overwogen om de vergunning van operator NAM te verlengen, vond hij zo mogelijk nog opmerkelijker.
Oekraïne
De inval in Oekraïne door Rusland heeft ook impact het verzet van de Rotterdammers tegen de oliewinning. Van der Vaart constateert dat het draagvlak in Nederland voor de productie van fossiele brandstoffen in Nederland hierdoor zal stijgen. “En dat snappen wij heel goed”, zegt hij. “Wij zijn in essentie solidair met Oekraïne. Maar dat betekent niet dat wij vinden dat de olie- en gaskranen in Nederland weer vol open moeten. Het is beter om versneld te zoeken naar alternatieven en om minder energie te gebruiken. We kunnen ook zeggen: we accepteren geen datacenters meer.”
Wat de Rotterdammer toen nog niet kon bevroeden, was dat dit het startpunt zou zijn van een buurtactie die uiteindelijk zou leiden tot stevige uitspraken van het stadsbestuur én tot landelijke media-aandacht. Wat hij wel wist: hier klopt iets niet. Internationale afspraken nopen tot het terugdringen van de CO₂-uitstoot om de opwarming van de aarde af te remmen en langer fossiele brandstoffen winnen is daarmee in tegenspraak. Bovendien: gerommel in de ondergrond kan leiden tot bodemdaling en schade aan woningen.
“Dat kaartje maakte me boos”, zegt Van der Vaart in gesprek met Energeia. “Daarom ben ik op zoek gegaan naar buurtbewoners die daar hetzelfde over denken, en een maand later hadden we een actiegroep opgericht. We besloten ons eerst te richten op het verder informeren van de wijk door te gaan flyeren. Met een groep van acht zijn we een aantal keren de straat opgegaan om mensen te informeren, met name bij de supermarkt. Ook zijn we een petitie gestart, die inmiddels 1.400 keer is ondertekend. We hopen die ergens komende maand aan de staatssecretaris [Hans Vijlbrief van Mijnbouw, red.] te kunnen aanbieden, maar tot nu toe is het niet gelukt een afspraak te maken.”
Vergunningverlening: stand van zaken
De NAM produceert in Rotterdam-Zuid sinds 1984 olie. Tot nog toe is hier ruim 7,7 miljoen kubieke meter olie gewonnen. Het bedrijf hoopt het in 2019 verlopen winningsplan te kunnen verlengen tot 2050. Staatssecretaris Vijlbrief heeft hier met een ontwerp-instemmingsbesluit al mee ingestemd. Op dit moment beoordeelt de bewindspersoon de zienswijzen die hierop zijn binnengekomen, waaronder die van de gemeente. De kans dat dit tot een andere uitkomst leidt, is niet heel groot. Een aanvraag als deze wordt getoetst aan de Mijnbouwwet. Blijkens adviezen van onder meer het Staatstoezicht op de Mijnen zijn er geen wettelijke redenen om de verlenging af te wijzen.
De beweegredenen van de deelnemers aan het actiecomité lopen uiteen. Daar waar Van der Vaart zich vooral uit het oogpunt van klimaat verzet, zijn anderen vooral bang voor schade aan woningen. Sinds het begin van de oliewinning in 1984 is de bodem met zo’n 5 centimeter gedaald. De verwachting is dat de verlenging van de productie nog eens een extra daling van 2 centimeter met zich meebrengt. Dat levert niet meteen risico’s op voor gebouwen, zo blijkt uit de adviezen. Maar tegen Groningers werd eerder ook gezegd dat ze rustig konden gaan slapen. Ook moet eerst nog maar eens bewezen worden dat de verzakkingen die wel degelijk in de wijk zijn aangetroffen, níet door de oliewinning zijn veroorzaakt.
De actiegroep blijkt geen roepende in de woestijn. Ook het gemeentebestuur ziet verlenging van de oliewinning niet zitten. Eerder adviseerde wethouder Arno Bonte (GroenLinks) staatssecretaris Vijlbrief ervan af te zien. Hetzelfde geldt voor buurgemeente Barendrecht – een klein deel van het olieveld strekt zicht uit over de gemeentegrens. Eind januari werd het verzet opgepikt door de landelijk media, en mochten Van der Vaart c.s. hun verhaal tegen onder meer de NOS en het AD vertellen. Toch wil Van der Vaart ook weer niet spreken over een doorslaand succes. Want ondanks alle aandacht, is de bekendheid met de oliewinning in Rotterdam nog altijd niet heel groot. Zelfs niet in de wijk die het betreft.
“De gemiddelde burger in Charlois weet er nog niet veel van. Dat komt ook doordat dit een wijk is waarin niet iedereen Nederlands spreekt, dat maakt het moeilijker om mensen te bereiken. En veel buurtbewoners die we wél bereiken, beschouwen het als een ver-van-hun-bed-show. In alle eerlijkheid: het is dus niet zo dat we hier met een hele wijk verenigd op de barricaden staan, daarvoor is het algemene bewustzijnsniveau niet hoog genoeg en wordt het probleem niet als urgent genoeg ervaren. Maar dat betekent niet dat onze zorgen niet legitiem zijn.”
Posters in de wijk
In de verkiezingscampagnes hebben enkele fracties aandacht voor de oliewinning. Zo heeft het CDA posters in de wijk opgehangen met de tekst “geen oliewinning onder Charlois”. Toch lijkt het daags voor de verkiezingen geen groot thema te zijn. Het verzet in de wijk is niet groot genoeg voor politici om zich op te werpen voor wat een verloren zaak lijkt. De meeste steun heeft de buurt nog van GroenLinks, dat eerder een eigen petitie tegen de verlenging van de vergunning is gestart. De beperkte politieke interesse maakt Van der Vaart niet minder strijdbaar. “De tijdsgeest vraagt om actie. Olie- en gaswinning, dat is een abstract verhaal totdat je het lokaal maakt. En daar kunnen wij een bijdrage aan leveren.”