Vrijdag is het rapport van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen verschenen. Voor wie de verhoren heeft gevolgd, bevat het weinig verrassingen. Indrukwekkend waren de getuigenissen van een aantal Groningers wier leven een wending nam die voor hen groot ongeluk bracht.
Te lang sloten NAM en overheid de ogen voor de gevolgen van de geleidelijke toename van de bevingen. Het onvermogen van beide partijen om dit dossier daarna tot een goed einde te brengen, ook toen hun ogen wél waren geopend, komt duidelijk naar voren. Toch is het ook een teleurstellend rapport. Het biedt weinig extra ten opzichte van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid uit 2015. Opvallend zijn vooral de zaken die er niet in staan.
Er zijn ook voordelen
De grote gevolgen die het sluiten van het Groningen-gasveld heeft gehad op de betaalbaarheid van gas en de financiën van ons land komen niet aan bod. Voor beleidsmakers betekende het wegvallen van de voordelen wel degelijk een groot dilemma; ook op een moment dat men zich nog niet ten volle realiseerde hoezeer het wegvallen van Groningen-gas Poetins vermogen om gas als wapen te gebruiken zou vergroten.
Voor het klimaat geldt dat het binnen de EU vervangen van Groningen-gas door Russisch gas, en later door LNG, alle vooruitgang qua lagere uitstoot van broeikasgassen door een groter aandeel zon en wind in de Nederlandse elektriciteitsproductie volledig teniet heeft gedaan.
Tot 2012 negeerde de overheid de nadelen van de gaswinning. Nu, tien jaar later, doet de enquêtecommissie het tegenovergestelde en negeert men de voordelen. Men kan de besluitvorming rond Groningen-gas echter niet op waarde beoordelen als men de ogen sluit voor die voordelen.
Versterken is zinloos
Dat het seismisch risico in Groningen met het afbouwen van de gaswinning zeer is afgenomen, en nu vergelijkbaar is aan dat in Limburg, komt niet aan bod. Versterken is, vanuit een oogpunt van fysieke veiligheid, zinloos geworden.
Dat de omkering van de bewijslast nu neerkomt op een blanco cheque, voor wie althans de vasthoudendheid en kennis heeft om met een moeizaam en bureaucratisch systeem om te gaan, komt evenmin aan bod. In 2012, na de grootste beving bij Huizinge, kwamen er ongeveer 2.000 schademeldingen binnen, in de nabijheid van Huizinge. De laatste jaren waren er, bij een geleidelijk afnemende seismische intensiteit, ongeveer 50.000 per jaar die nauwelijks correlatie vertoonden met bevingen. Het zijn er 1.000 per week, ook uit locaties als Haren en de stad Groningen waar bevingen niet of nauwelijks zijn gevoeld. Het is niet het principe van de omkering van de bewijslast dat hier het probleem is maar het voornaamste criterium: een geringe, niet-voelbare bodemversnelling door een beving die tot dertig jaar in het verleden mag liggen.
Variaties in het grondwaterpeil, die overal in Nederland schades veroorzaken, zijn een veel plausibeler oorzaak zijn voor veel van deze schades. De overheid mist de slagvaardigheid om in Loppersum schades snel en efficiënt op te lossen, maar mist ook de politieke moed om de mensen in Haren te vertellen dat hun schades niets met bevingen te maken hebben. Men kan het handelen van de NAM niet op waarde beoordelen als men hiervoor de ogen sluit.
Een gemiste kans
Een rationele, maatschappelijke kosten-batenanalyse van Groningen-gas is bij het afscheid van het oude, fossiele energiesysteem niet mogelijk gebleken. Dat is zorgwekkend, want bij de opbouw van het nieuwe energiesysteem zullen wederom complexe afwegingen moeten worden gemaakt, die een dergelijke analyse vereisen. Voor de regeerbaarheid van ons land is dat geen goed nieuws. Wij moeten ons afvragen hoe het komt dat er geen samenleving ter wereld is waar zulke kleine risico’s tot zoveel gemiste inkomsten, en ellende, leiden.
Zeker, de enquêtecommissie heeft aan waarheidsvinding gedaan. Maar de commissie was wel selectief in de waarheid die men wilde vinden. Een gemiste kans.