Als er onverhoopt brand is, wil je dat de brandweer snel komt blussen. Daarom tuig je een goed geoutilleerde brandweer op. Ook wanneer er nooit brand uitbreekt, vinden de meeste mensen de investering die dit vraagt goed besteed geld. Het energiesysteem heeft ook zo’n leveringszekerheidspremie nodig, betoogt Dyonne Rietveld in onderstaande opinie.
De laatste weken heb ik mij uitgesproken over de zorg voor een black-out. Zo’n moment waarop je opeens zonder elektriciteit zit als het niet uitkomt. En dat komt nooit uit, onverwachts geen stroom hebben.
Vorige week viel in Den Haag een uurtje de stroom uit en binnen dat uur ontstond lokaal chaos. Van stilgevallen liften vol mensen tot uitgevallen stoplichten, stilstaande trams tot ontruimde ministeries. Zo’n situatie heeft beduidend meer impact dan alleen een koelkast die het even niet doet.
Van alle uitvindingen ooit, staat voor mij elektriciteit in de absolute top. Stroom uit het stopcontact laat de koelkast zijn werk doen, laat de lampen schijnen, mijn telefoon opladen. De lijst is oneindig. En die lijst gaat veel verder dan alleen in mijn huis maar gaat door tot alles om je heen – van supermarkt tot fabriek of de aanleg van wegen. Stroom is een bron die we voor lief nemen. Het is er immers altijd.
En dat is precies waar het om gaat. Stroom toveren we niet uit een hoge hoed. Stroom moet worden gemaakt. Uit wind, uit zon of uit een andere bron – hoe dan ook moet er iets worden gedaan voordat het uit je stopcontact komt.
Een black-out kan ons overkomen als de regering geen besluiten neemt – die boodschap heb ik de laatste weken gebracht. In gesprekken, maar ook op de achterkant van de Telegraaf. Een van de grootste kranten van ons land. En die achterkant trok dan ook nogal de aandacht.
Opiniebijdragen
Met enige regelmaat publiceert Energeia opiniebijdragen. Een opinieartikel reflecteert de opinie van de auteur, niet die van Energeia. Een opiniebijdrage moet inhoudelijk kloppen, maar wordt niet getoetst op de toepassing van journalistieke principes als hoor en wederhoor.
“Paginagroot angst zaaien”, was een van de reacties die ik kreeg. Onder de vele andere reacties las ik ook beweringen dat inwoners van Nederland niks van energie begrijpen. En dat er meer dan genoeg stroom uit windparken is om, vrij vertaald, rustig te kunnen gaan slapen.
Ik zie het als mijn taak te informeren over de realiteit, hoe ongemakkelijk en complex dat ook is. Omdat de burger niet dom is en mag weten – móet weten – voor welke keuzes we staan en welke risico’s reëel zijn. Omdat ze ons allemaal raken en omdat we allemaal recht hebben om die keuzes te vragen.
Betaalbare leveringszekerheid
Als Country Chair van een bedrijf met belangrijke energiecentrales zie ik dat de tijd dringt. Dat stabiele en betaalbare energievoorziening op het spel staat door het uitblijven van keuzes, dat het behoud van banen onder druk komt te staan en dat de manier waarop wij nu als samenleving gebruik kunnen maken van energie misschien niet meer de manier van de toekomst is. Dat is geen angst zaaien, dat is verantwoordelijkheid nemen en opstaan ook wanneer het moeilijk wordt.
Het onderwerp leeft, zoveel werd mij wel duidelijk. Er komt een gesprek op gang over betaalbare leveringszekerheid en dat is precies wat ik nodig vind. Een gesprek over keuzes. Hoe zeker willen we weten dat er stroom uit het stopcontact komt? Hoe garanderen we wanneer en voor wie stroom beschikbaar is? En wie betaalt dat?
Op dit moment constateert de regering, als ‘stuurman betaalbare leveringszekerheid’ of er genoeg stroom is op basis van de Monitor leveringszekerheid. Een jaarlijks rapport waarin de inschatting staat hoeveel vraag er zal zijn en hoeveel productievermogen daar tegenover staat. Maar dat rapport duidt niet de werkelijke situatie, dus is de stuurman aan een oog blind. Wat ontbreekt, is de verwachting of productie op de momenten van vraag ook realistisch is. Met andere woorden, gaat die fabriek die er staat ook echt aan, of blijft die uit.
Brandweer
Iemand vertelde mij de treffende vergelijking met de brandweer. Je hoopt dat er nooit brand komt. Maar als er brand is, dan wil je dat de brandweer direct ter plekke is. Daarom betalen we met ons allen, gelukkig, de brandweer. Om zeker te weten dat als er een brand is, iemand die brand komt blussen. In de vaktermen van het energiesysteem noem je dat principe een capaciteitsmarkt. Maar je kunt het ook een leveringszekerheidspremie noemen. Een financieel systeem dat borgt dat het vangnet geregeld is zodat er stroom kan worden gemaakt als dat nodig is.
Betaal je de brandweerman alleen op de momenten dat er brand is? Dan loop je het risico dat de brandweerman er na een poosje de brui aan geeft en vertrekt. Of, in het geval hij toch zou willen blussen, de bluswagen onvoldoende onderhouden is om nog te kunnen rijden.
Het energiesysteem vergroenen moeten we zeker doen. En ja, dat betekent dat er misschien een windmolen in je omgeving staat of dat de straat open moet voor stroomkabels. Een grote, dure verbouwing en verandering. Daar staat tegenover dat de lucht schoner wordt en de klimaatverandering wordt tegengegaan. De energietransitie dient een groter doel dan ons individuele belang en vraagt inzet van ons allemaal.
Wat we ook moeten doen, is realistisch plannen en vooruitkijken. Soms zal de wind niet waaien. Accepteren we dat er dan geen stroom is? Of willen we kunnen rekenen op een brandweerman?
Politieke keuzes
Ik kan over dit onderwerp uren praten. Over hoe belangrijk het is om gas, waterstof en stroom bijvoorbeeld in samenhang te zien. We hebben het namelijk allemaal nodig, en het ene kan niet zonder het andere. Windparken hebben een waterstofmarkt nodig, om maar wat te noemen. En waterstof maken zonder infrastructuur, heeft geen zin. Dat is alsof je een auto maakt terwijl er nergens wegen zijn om op te rijden.
Maar de keuzes worden niet door mij gemaakt. Dat is aan de politiek, het kabinet Schoof en in het bijzonder aan de minister van Klimaat en Groene Groei.
Dyonne Rietveld is Country Chair van Uniper Benelux.