De Europese lidstaten zijn het deze vrijdag eens geworden over flexibilisering van de regels voor gasopslag. De bindende vullingsdoelstelling van 90% voorafgaand aan de winter blijft staan, maar een land krijgt meer vrijheid over het moment waarop dit percentage bereikt moet zijn. In geval van ongunstige marktomstandigheden mogen lidstaten bovendien maximaal 10% afwijken van de vullingsdoelstelling.
De basis voor de afspraken die de lidstaten hebben gemaakt, is een voorstel van de Europese Commissie dat begin maart is gedaan. Voordat de regels van kracht worden, moet er eerst overeenstemming bereikt worden met het Europees Parlement. De verwachting is dat de afspraken komend stookseizoen gaan gelden.
De onderlinge afspraken over vuldoelstellingen bestaan sinds 2022, toen de energiecrisis volgend op de Russische inval in Oekraïne het belang van goed gevulde gasopslagen voor Europa aantoonde. Diverse landen, waaronder Duitsland en ook Nederland, drongen deze winter aan op meer flexibiliteit, omdat speculanten gokten op verwachte aankopen. In het voorstel van de Europese Commissie, dat toeziet op een verlenging van de regels met twee jaar, werd de mogelijkheid van meer flexibiliteit bij het invullen van de gasopslagdoelstellingen ook al meegenomen.
De Europese Commissie hield wel vast aan de deadline van 1 november: dan zou de vullingsgraad op 90% moeten liggen. Maar de lidstaten laten die datum los. In plaats daarvan zijn de Europese landen eraan gehouden om op enig moment tussen 1 oktober en 1 december de 90% te bereiken. De versoepeling “biedt lidstaten […] extra flexibiliteit om zich aan te passen aan de voortdurend veranderende marktomstandigheden en mogelijke marktmanipulatie aan te pakken”, aldus een toelichting van de Energieraad.
Andere doorgevoerde versoepelingen zijn dat de tussentijdse opslagdoelstellingen voor elke lidstaat in februari, mei, juli en september indicatief worden, “om de vulling en voorspelbaarheid van de opslag te waarborgen en tegelijkertijd marktdeelnemers het hele jaar door voldoende flexibiliteit te bieden”. Wanneer er ondanks de flexibilisering toch sprake blijkt van marktmanipulatie – wat dus betekent dat de prijzen kunstmatig omhoog gaan vanwege de vuldoelstellingen – mogen lidstaten maximaal 10% afwijken van hun vullingsdoelstelling.
Volgens de overeenkomst krijgen sommige landen bovendien de mogelijkheid om een extra afwijking van 5 procentpunt van de doelstelling toe te passen, maar alleen als dit de Europese gasmarkt niet schaadt of de leveringen van buurlanden niet beïnvloedt. Dit zou gelden voor landen die meer gas produceren dan ze gemiddeld in een jaar verbruiken, en voor landen met gasopslagen groter dan 40 TWh. Nederland telt twee gasopslagen die groter zijn: Norg en Bergermeer.
Handelsoorlog
De afspraken tussen de lidstaten komen op een moment dat de gasprijs fors daalt als gevolg van de dreigende handelsoorlog na de invoering van importtarieven door de Verenigde Staten. De gascontracten voor de kortere termijn vertonen grotere prijsdalingen dan die verder weg in de toekomst. Dat zorgt voor gunstigere omstandigheden voor de vulling van de gasopslag.
Vulling is in Europa namelijk grotendeels de verantwoordelijkheid van marktpartijen, die een businesscase nodig hebben om actie te ondernemen. De afgelopen maanden lag de prijs voor gasaankoop komende zomer hoger dan de prijs waarvoor gas komende winter verkocht kon worden. Dat sloeg de bodem weg onder het verdienmodel van gasopslagen. Sinds vorige week is gas voor komende winter weer duurder dan de aankoopprijs deze zomer.
(Dit artikel gaat verder onder de grafiek.)
De economische prikkel maakt dat gasopslagen weer langzaamaan gevuld worden, sinds op 1 april het officiële vulseizoen startte. De opgave de komende maanden is groter dan de afgelopen jaren. De Europese gasbergingen kennen momenteel een vulgraad van ongeveer 35% waar dit precies een jaar geleden ruim 60% was. Nederland loopt nog verder achter met een vullingsgraad van net iets meer dan 22%, waar dit een jaar geleden 54% was.
(Dit artikel gaat verder onder de grafiek.)
Afgelopen winter kenmerkt zich dan ook door een hogere gasonttrekking uit de opslag dan alleen door de temperatuur verklaard kan worden, stelde transmissienetbeheerder Gasunie eerder deze maand. Het leeglopen van de opslagen komt “door commerciële afwegingen van marktpartijen bij de levering aan de markt”. Het tijdig vullen van de seizoensopslag voor de winter van 2025/2026 is volgens het bedrijf “een punt van zorg”.
Ondertussen dringt de Tweede Kamer aan op een strategische gasvoorraad, die overigens voor komende winter geen soelaas kan bieden. Minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) ziet vooralsnog geen grote rol voor de staat weggelegd op de gasmarkt. Deze maand zou Hermans een nieuwe gasbrief naar de Kamer te sturen waarin ze uiteen zal zetten wat haar visie is op een noodvoorraad, een strategische reserve, en de bevoegdheden die daarbij horen.