Nederland blijft ruimschoots onder de verplichte Europese vuldoelstelling die geldt voor 1 mei aanstaande. Nederland heeft de opdracht om een gemiddeld vullingspercentage te halen van 32%, maar blijft waarschijnlijk steken rond de 25%. Hoewel Europese afspraken daar wel om vragen, wordt er geen directe actie ondernomen. Gasunie is “niet verontrust”.
Sinds 2022 bestaan er tussen de Europese lidstaten onderlinge afspraken over vuldoelstellingen. De energiecrisis die volgde op de Russische inval in Oekraïne toonde het belang van goed gevulde gasopslagen voor Europa onmiskenbaar aan. Er werd afgesproken dat op 1 november een gemiddeld vullingspercentage van 90% moet zijn behaald, en er werden ook tussentijdse vuldoelen vastgesteld.
En voor 1 mei staat er zo’n tussendoel. Voor Nederland is dat oorspronkelijk gesteld op 39%, maar zoals vaker bij Europese afspraken zijn er uitzonderingen die leiden tot bijstelling van dit percentage. Omdat Nederland gas levert aan een land buiten de Europese Unie (namelijk: het Verenigd Koninkrijk via de BBL-gasleiding) geldt er een korting die maakt dat Nederland op 1 mei een gemiddelde vullingsgraad van 32% moet halen.
Maar zelfs wanneer dat niet gehaald wordt, is er nog geen actie vereist. De Europese verordening over gasleveringszekerheid stelt dat een lidstaat pas “doeltreffende maatregelen” hoeft te nemen als de vulgraad meer dan vijf procentpunten lager ligt dan het verplichte niveau. Dat betekent dat Nederland voor de vuldoelstelling pas maatregelen moet nemen als de vulgraad minder dan 27% bedraagt.
Het ziet er naar uit dat ook die drempelwaarde niet wordt gehaald. De vulling van de gasopslagen wordt bijgehouden door de organisatie Gas Infrastructure Europe. De data laten zien dat op 28 april de Nederlandse bergingen gemiddeld voor 24,78% gevuld waren.
(Dit artikel gaat verder onder de figuur.)
Businesscase
Dat percentage is behaald door de commerciële bedrijven die in gasopslag een businesscase zien: goedkoop opslaan in de zomer, en duur verkopen in de winter. Het probleem is dat dit verdienmodel de laatste jaren op z’n kop is komen te staan. De vraag naar gas in de zomer is sterk gegroeid, mede vanwege het verplichte vullen van de gasbergingen. Daarom is ook de prijs in de zomer gestegen, wat de bodem heeft weggeslagen onder het verdienmodel.
Dat maakt dat gas sinds 1 april – de start van het zogenoemde vulseizoen – maar mondjesmaat in de gasopslagen terechtkomt. Het vulpercentage groeit dagelijks, maar met een veel te klein aandeel om op donderdag 1 mei tot 27% te komen. De afgelopen tien dagen steeg de vullingsgraad gemiddeld met 0,14 procentpunt per dag. Als dat doorzet, wordt op 1 mei net iets meer dan 25% gerealiseerd (dit komt neer op ongeveer 36 TWh).
Dat is dus 7 procentpunt onder de Europese verplichting voor Nederland en zo’n 2 procentpunt onder de drempelwaarde die actie vereist. Zelfs als de laatste twee dagen van april maximaal gevuld zou worden – maximale injectie in de Nederlandse gasbergingen komt per dag neer op ongeveer 1,46 TWh aardgasopslag, wat overeenkomt met ongeveer 1 procentpunt – blijft Nederland onder die drempelwaarde van 27% en ruim onder het verplichte percentage van 32%.
Onverwijld doeltreffende maatregelen
Er moet dus actie worden ondernomen. De Europese verordening over gasleveringszekerheid waar de vulverplichting staat omschreven, dicteert dat “de bevoegde instantie onverwijld doeltreffende maatregelen [moet] nemen om het vulniveau te verhogen”. De aangewezen bevoegde instantie in Nederland is de minister van Klimaat en Groene Groei, die wordt geadviseerd door Gasunie-dochter GTS.
Woordvoerder Marie-Lou Grégoire zegt dat Gasunie geen actie gaat ondernemen. Dat de doelstelling voor 1 mei niet wordt gehaald “is niet verontrustend, er is geen reden voor paniek”. Gasunie gaat daarom niet bij minister Sophie Hermans (VVD) van Klimaat en Groene Groei aan de bel trekken.
Ook zonder advies van Gasunie kan Hermans tot actie overgaan, hoewel dat niet waarschijnlijk is. De minister zou opdracht kunnen geven aan staatsbedrijf EBN om gas op te slaan. EBN heeft de taak om tot maximaal 20 TWh gas op te slaan als marktpartijen onvoldoende vullen.
Voorspelbaar
Op de vraag of EBN die opdracht krijgt, komt geen direct antwoord. Een woordvoerder van Hermans meldt: “Er is doorlopend contact met EBN over de invulling van dit vulpad. Om te voorkomen dat EBN een te voorspelbare speler in de markt wordt, doet het kabinet geen uitspraken over het exacte tijdpad of de inzetmomenten van EBN. Het kabinet neemt de stand van de vulgraden en marktontwikkelingen uiteraard mee in het bepalen van de invulling van de vultaak voor EBN.”
Nederland houdt ook contact met de Europese Commissie over het vullen, aldus de KGG-woordvoerder. Het is niet gelukt om deze woensdag een reactie vanuit Brussel te krijgen over de procedure wanneer een lidstaat de verplichte vuldoelstelling niet haalt. In de Europese verordening staat dat pas “in het geval van een substantiële en aanhoudende afwijking van het vultraject door een lidstaat” de Europese Commissie na nog wat mitsen en maren een aanbeveling kan doen om onmiddellijk maatregelen te nemen. Of Nederland nu al als zodanig kwalificeert, valt te betwijfelen, hoewel ook het verplichte percentage van 39% op 1 februari werd niet gehaald.
Flexibeler doelen
De aandacht voor de tussentijdse doelen is niet zo groot, mede doordat er nieuwe Europese afspraken aanstaande zijn waarmee een streep gaat door het verplichtende karakter. De lidstaten zijn met het Europees Parlement en de Europese Commissie in gesprek om de vuldoelstellingen flexibeler te maken, omdat ze marktverstorend werken. Speculanten speelden in op de vrijwel gegarandeerde gasvraag in de zomer, wat de prijzen kunstmatig verhoogde. Meer flexibele vuldoelen en slechts indicatieve tussentijdse doelen moet deze marktmanipulatie voorkomen.
Het besluit van Gasunie om nu niet aan Hermans te adviseren om tot actie over te gaan, hangt mede samen met die aanstaande nieuwe regels – de verwachting is dat deze voor de komende winter ingaan. Ook zegt Gasunie dat het hoofddoel, namelijk een vullingsgraad van 80% (110 TWh) voorafgaand aan komende winter, bij het huidige niveau niet in gevaar is.
“Dat houden we goed in de gaten”, zegt Gasunie-woordvoerder Grégoire, ook in aanloop naar het volgende tussentijdse doel. Op 1 juli moeten de Nederlandse gasopslagen gemiddeld voor 47% gevuld zijn. Als dat onverhoopt niet lukt, en het doel van 110 TWh komt dan wel in gevaar, dan zal Gasunie op actie aandringen.
—-
Correcties & aanbevelingen
Dit artikel is aangepast op vrijdag 2 mei om 15.53 uur. In een eerdere versie stond dat de bevoegde instantie die in Nederland toezicht houdt op de vulling van de gasbergingen, Gasunie-dochter GTS zou zijn. Dit klopt niet, de minister van KGG is de bevoegde instantie. GTS is een belangrijke adviseur aangaande leveringszekerheid.