Het televisiemoment van 2025

Om met de deur in huis te vallen: ik heb een absolute hekel aan televisiekijken. Ik erger me aan de inhoudsloosheid van de amusementsprogramma’s, de sensatiezucht van talkshowtafels en bovenal aan alle schreeuwende reclames.

Wat mij misschien nog wel het meest ergert aan televisieprogramma’s in het algemeen – en talkshows in het bijzonder – is dat ze in acht van de tien gevallen ontaarden in futiele non-ophef, waarna sociale media dagenlang blijven gonzen van zogenaamd publieke verontwaardiging over wat er aan die tafel gezegd is.

We hebben thuis trouwens wel een televisie staan en mijn stiefzoon weet dat als ik hem bel, het vast gaat over hoe ik dat ding met behulp van de twee afstandsbedieningen aan moet krijgen. Maar dan moet er wel sprake zijn van een memorabel moment, zoals de laatste tijdrit in Milaan tijdens de Giro van 2017. Maar ik wil zeker niet beweren zonder kijkzonde te zijn, want ik heb een gratis abonnement op Debat direct waar ik veelvuldig gebruik van maak, soms zelfs terwijl ik aan het werk word geacht te zijn.

Debat direct is de app waarmee je plenaire en commissiedebatten live kunt kijken en zo op de hoogte kunt blijven van wat er in de Tweede Kamer gebeurt. Een debat kan soms hele middagen en/of avonden duren, en er wordt ook nog eens voortdurend geschorst, dus ben ik vaak verplicht om door te kijken tijdens het sporten, koken of terwijl ik de hond aan het uitlaten ben.

En zo gebeurde het dat ik 19 juni jongstleden in de trein naar Utrecht stapte met de plenaire behandeling van de Wet collectieve warmte in mijn oren. De trein was – zoals inmiddels op dit traject traditie is geworden – weer eens stampvol en ik kon nog net een zitplekje machtigen bij het raam.

In een onbewaakt moment staarde ik uit het raam, terwijl minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) haar beantwoording vervolgde (ik citeer niet uit mijn hoofd maar uit het stenogram): “Voorzitter, mevrouw Kröger verwees naar de wijziging van de Warmtewet vorig jaar. Zij zei dat we duidelijk moeten maken dat de aanpassing dat de energiebelasting niet doorwerkt in de warmtetarieven óók voor ETS2 geldt, vooral als de kostengebaseerde tarieven lang op zich laten wachten. De aangepaste methodiek van vorig jaar maakt al dat het vaste tarief in elk geval een betere reflectie is van de kosten van de gemiddelde gasverbruiker.”

Suzanne Kröger snelde naar de interruptiemicrofoon, om duidelijk te maken dat het ETS2 een energiebelasting is. Dan zou het toch logisch moeten zijn dat de kosten die een gasgebruiker moet maken voor het ETS2 niet worden doorgevoerd naar warmtetarieven. “Dat kan de minister hier toch als intentie uitspreken?”, hoorde ik haar verontwaardigd vragen. Waarop de minister antwoordde dat het allemaal bekeken zal moeten worden, op lagere wetgeving zal moeten wachten en dat wij niet moeten vergeten dat de warmtebedrijven de kosten (??) van ETS2 zullen moeten dragen.

Als een hond op wiens poot je per ongeluk stapt, zo klonk de kreet die ineens uit mijn keel ontsnapte. Alle hoofden in de trein draaiden zich plots naar mij. Ik kreeg een duw van de buurvrouw in mijn elleboog en deed een oortje uit. “Gaat ie?” “Ja hoor sorry, ik hoorde net vervelend nieuws”, mompelde ik beschaamd: het leek mij niet direct iets wat je met random medereizigers kan gaan delen. Ze keek mij even compassievol aan en ging verder met haar potje wordfeud.

Minister Hermans vervolgde haar betoog, maar ik zette Debat direct even uit. Ik was compleet beduusd. Ik was er heilig van overtuigd dat ik de ontwikkelingen rond warmte en de nieuwe wet goed volgde, maar deze betaalbaarheidsdreiging is me tot mijn verbazing compleet ontgaan.

De intentie van het introduceren van een emissiehandelsysteem in de gebouwde omgeving was om gebouweigenaren een nieuwe prikkel te geven om stappen te zetten richting het isoleren van de panden en om over te stappen op CO₂-arme bronnen. Dit met het doel om emissiereductie als geheel dichterbij te brengen.

In de wijken waar tegenwoordig een warmtenet wordt uitgerold, ligt daaraan ten grondslag dat de gemeente in haar transitievisie warmte – en straks ook in het warmteprogramma – heeft vastgesteld dat dit de meest passende oplossing is. Die keuze is gebaseerd op factoren als de geografische ligging ten opzichte van een beschikbare bron, de typologie van de woningen en hun huidige én potentiële isolatiegraad. Kortom: het warmtenet is daar dé aangewezen route om panden te verduurzamen.

Juist: verduurzamen – precies wat Brussel met het ETS2-systeem uit het Fit for 55-pakket voor ogen had. Ondertussen zijn ‘wij’ het leven met een cv-ketel en een kookplaat op aardgas alsmaar onaantrekkelijker aan het maken. Het ETS2 of de bijmengverplichting groengas zijn daar twee voorbeelden van. Langzaam maar zeker, en met alle gevolgen van dien voor betaalbaarheid en tegen een achtergrond van stijgende energiearmoede, worden de duimschroeven aangedraaid.

Vorig jaar hebben Kamerleden met een noodwet weten te voorkomen dat de aangekondigde (doch niet uitgevoerde) stijging van de aardgasbelasting meegenomen zou worden in de berekeningen van de niet-meer-dan-anders-prijssystematiek. Je-weet-wel: de systematiek waarmee elk jaar door de ACM wordt bekeken wat een fictief alternatief op aardgas de aangeslotenen op een warmtenet maximaal zou hebben gekost.

Nooit had ik kunnen verzinnen dat het überhaupt tot de opties zou behoren dat specifieke heffingen als het ETS2 ook meegenomen zouden worden in de niet-meer-dan-anders-berekening. Sterker nog, ik kan me niet voorstellen dat Jos Hessels en Jan ten Hoopen (oud-CDA-Kamerleden en de grondleggers van de NMDA) dit ooit zo kunnen hebben bedoeld. Als ik hun initiatiefwet van toen erbij pak (2004, mind you) ging het erom dat het meest reële alternatief voor stadsverwarming de individuele ketel was. Maar dat is in 2025 niet meer zo, want de individuele ketel is hetgeen waar wij mensen van weg proberen te bewegen. En ja, er worden op termijn tarieven bepaald aan de hand van werkelijke kosten. Maar in de tussentijd gaan wij op deze manier ongelukken krijgen.

Mijn oma zei altijd: “Met azijn trek je geen vliegen”. En juist in een dossier als warmtenetten, waar het vertrouwen al flinterdun is, kun je het je niet permitteren om mensen jarenlang onterecht te laten betalen op basis van een bejaard tarievenconcept – zeker niet voor een heffing die nooit voor hen bedoeld was.

Nu maar hopen dat dit belangrijke televisiemoment wél opgepikt wordt aan de talkshowtafels, zodat er eindelijk wat meer mensen meedoen met mijn verontwaardiging.