Het huidige instrumentarium om netcongestie op te lossen is ontoereikend, betoogt CEO Sytse Zuidema van Joulz in onderstaande opinie. De verschillende flexcontracten die nu beschikbaar zijn, zijn voor veel ondernemers helemaal niet werkbaar. Om de belangen van netbeheerders en bedrijven bij elkaar te brengen, pleit hij voor erkenning van de local system operator als intermediair.
Nederland staat voor de opgave om snel meer elektrisch transportvermogen beschikbaar te stellen aan bedrijven, want het vestigingsklimaat in ons land is enorm verslechterd. Het huidige instrumentarium van de overheid en de regionale netbeheerders bestaat vooralsnog echter uit tekentafeloplossingen die voor bedrijven niet aantrekkelijk zijn en daarom niet of nauwelijks werken. Het gevolg: bedrijven breiden niet uit in Nederland of vertrekken zelfs. Om wél op de korte termijn tot goede oplossingen te komen, moeten overheid en netbeheerders zich beter verplaatsen in de situatie van ondernemers. Alleen zo ontstaan er werkbare, lokale oplossingen die meer zekerheid en minder risico met zich meebrengen. En dat kan prima: technisch kan het en bij bedrijven en instellingen bestaat ruim voldoende draagvlak.
Honderden bezorgde vertegenwoordigers van bedrijven, instellingen én gemeenten spraken afgelopen jaar hun onmacht uit op netcongestie-evenementen die Joulz organiseerde in het hele land. Allemaal hadden ze een eigen verhaal maar ook hadden ze allemaal een zelfde klacht: ze kwamen vermogen te kort voor hun uitbreidingen en verduurzamingen. Zij voelen zich niet geholpen en niet begrepen door de regionale netbeheerders en de rijksoverheid, van wie ze een weinig dienstbare opstelling hadden ervaren. Velen hadden zich verdiept in flexcontracten, groepscontracten en blokstroom en waren tot de conclusie gekomen dat die geen echte oplossing boden: te onzeker, te bewerkelijk en vaak gewoon niet beschikbaar.
Niet beschikbaar, complex
Het capaciteitsbeperkend contract, ook flexcontract genoemd, houdt in dat de netbeheerder met een contractant afspreekt dat met name tijdens piekuren op het stroomnet minder vermogen beschikbaar wordt gesteld dan het gecontracteerd vermogen. Omdat die contractvorm de gebruiker geen vermogenszekerheid biedt, is het flexcontract in praktijk geen werkbaar instrument voor de meeste ondernemingen. Immers, het maakt voor hen de bedrijfsprocessen minder of geheel onplanbaar en ondermijnt daarmee de gehele bedrijfsvoering en toekomstig perspectief.
Opiniebijdragen
Met enige regelmaat publiceert Energeia opiniebijdragen. Een opinieartikel reflecteert de opinie van de auteur, niet die van Energeia. Een opiniebijdrage moet inhoudelijk kloppen, maar wordt niet getoetst op de toepassing van journalistieke principes als hoor en wederhoor.
Het blokstroomcontract is een betere oplossing voor sommige bedrijven, maar alleen voor bedrijven met een constante, voorspelbare vermogensbehoefte. Hiermee kan de gebruiker langdurig de zekerheid krijgen over voldoende stroomlevering op vaste tijden, bijvoorbeeld elke dag tussen 0.00 uur en 6.00 uur. Blokstroomcontracten zijn geen oplossing voor bedrijven met een sterk variërende, minder voorspelbare vermogensbehoefte. Ook zijn deze contracten niet overal beschikbaar. Bovendien is er onzekerheid in veel gebieden of zulke contracten er überhaupt komen.
Tenslotte is er de groepstransportovereenkomst. Ondernemingen kunnen gezamenlijk zo’n groepscontract met een netbeheerder aangaan, waarbij ze enerzijds gecontracteerd vermogen delen en anderzijds een deel van het gezamenlijk vermogen inleveren. Bedrijven krijgen dan zelf de verantwoordelijkheid om gezamenlijk binnen de nieuwe afgesproken grenzen van piekgebruik te blijven. Dit instrument blijft in zijn huidige vorm vooral in de kast liggen. Het is voor individuele ondernemingen veel te riskant, niet alleen vanwege het inleveren van transportvermogen maar vooral omdat overschrijdingen door één deelnemer kunnen resulteren in boetes voor of een afsluiting van de hele groep. Daarnaast is het risicovol bij veranderingen in de groep en vergt een groepscontract dat bedrijven samen hun energievraag coördineren en managen, een complexe taak waar de meeste bedrijven niet voor zijn uitgerust.
Local System Operator
Toch kán het groepscontract een gamechanger zijn. De ontwikkeling van een aantal grootschalige bedrijfslocaties kon de laatste jaren doorgang vinden dankzij de installatie van energiehubs: vermogensinstallaties die extra capaciteit beschikbaar maken. De combinatie van zo’n (flexibel aanpasbare) vermogensinstallatie voor de deelnemende bedrijven, een groepscontract én lokaal beheer zijn een succesvolle combinatie. Naar tevredenheid van zowel de deelnemende bedrijven als van de netbeheerder. Een bewezen oplossing die op korte termijn voor heel veel goeds kan zorgen: verlichting van het net en verlichting van de zorgen bij bedrijven en instellingen.
Cruciaal daarbij is een deskundige intermediaire partij, die de gebruikers ontzorgt in het opzetten en het beheer van de lokale energie-infrastructuur, het balanceren van vraag en aanbod, en het mitigeren van risico’s. Laten we die de local system operator noemen, of kortweg LSO. De LSO brengt namens een groep klanten de energiebehoefte in kaart, realiseert oplossingen en voegt binnen de kaders van de regionale netbeheerder extra vermogen toe middels eigen opwek.
Schiphol Trade Park
Dat dit op een handjevol locaties al gebeurt, bijvoorbeeld op Schiphol Trade Park en binnenkort op Bedrijvenpark Medel bij Tiel, is mede te danken aan het vertrouwen en de flexibiliteit van enkele regionale netbeheerders. Zij hebben besloten om dat in de geest van de ontwikkelingen toe te staan als pilot. Met Joulz hebben we daar buitengewoon lang en hard voor moeten werken. Door het administratief, juridisch en organisatorisch minder bewerkelijk te maken voor alle stakeholders kan deze oplossing op grote schaal worden toegepast. Hiervoor is het nodig dat de LSO en zijn rol worden erkend en eventueel opgenomen in de regelgeving voor groepstransportcontracten. Daarvoor heeft Joulz onlangs gepleit bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM) in een reactie op het ontwerpbesluit voor groepstransportovereenkomsten. Want in de energievisie van het ministerie worden lokale oplossingen wel als essentieel benoemd, maar in de uitvoering wordt daar vooralsnog weinig invulling aan gegeven. Een gemiste kans.
Als met dat pleidooi iets wordt gedaan, kan het groepscontract dé oplossing worden voor een groot deel van het congestieprobleem. LSO’s zorgen dan dat op korte termijn groepen bedrijven daadwerkelijk met minder transportcapaciteit van hun netbeheerder toekunnen én zekerheid hebben over het elektrisch vermogen dat ze nodig hebben voor hun bedrijfsprocessen en verduurzaming. Hierdoor ontstaat er naast een kostenvoordeel ook ruimte op het net, in congestiegebieden en daarbuiten. Doordat alles tot achter de meter wordt uitgedokterd, krijgen de netbeheerders daarnaast meer zekerheid over het huidige en toekomstige netgebruik van partijen binnen de groep. Deze capaciteit kan weer beschikbaar gesteld worden aan partijen in de wachtrij.
Perspectief voor bedrijven met vermogensvraagstuk
Wanneer sprake is van lokale opwek en verbruik achter de meter, ontstaat bovendien een extra prikkel voor bedrijven om te vergroenen: transportkosten en de energiebelasting vallen grotendeels weg. Daarmee is de maatschappij de derde winnaar; door netstroom te vervangen door eigen opwek via een energiehub, gaan veel bedrijven van één derde naar twee derde groene stroom.
Als overheid en netbeheerders de rol van de LSO erkennen en een expliciete positie geven, wordt het groepscontract méér dan een tekentafeloplossing en komt er een aantrekkelijke optie voor al die honderden bezorgde ondernemers en bestuurders die we het afgelopen jaar spraken. Zolang die erkenning er niet is, blijft er een onoverbrugbare kloof bestaan tussen hun zoektocht naar lokaal vermogen op korte termijn enerzijds en de verzwaring van het landelijke net op de lange termijn anderzijds.
Voor ondernemers is er geen oplossing zonder de netbeheerders en de overheid, en dat is ook vice versa het geval. LSO’s zijn de logische schakel die de belangen van bedrijven en netbeheerders bij elkaar brengen en direct zorgen voor effectieve oplossingen. Als onze overheid op de korte termijn perspectief wil bieden aan bedrijven met een vermogensvraagstuk, hebben wij daarom een eenvoudig maar oprecht advies: verplaats je in bedrijven en instellingen. En geef ze de mogelijkheid om met bewezen oplossingen netcongestie op te lossen.
—-
Correcties & aanvullingen
Dit artikel is aangepast op 28 augustus 2025. In een eerdere versie werden de termen Local System Operator en Local Service Operator afwisselend gebruikt in de tekst. De juiste term is Local System Operator.