Beschikbaarheid netcapaciteit nieuwe eis bij aanvraag SDE+ — artikel bevat een betaalmuur

Vanaf de najaarsronde 2019 moet een aanvraag voor SDE+-subsidie voor duurzame elektriciteit vergezeld gaan van een toezegging van de netbeheerder dat op de bewuste locatie transportcapaciteit op het net aanwezig is. Met deze maatregel wil minister Wiebes congestie op het elektriciteitsnet tegengaan, en tegelijkertijd de last verlichten van netbeheerders die wettelijk verplicht zijn iedereen aan te sluiten ongeacht de aanwezigheid van deze capaciteit.

Drukte op het elektriciteitsnet is al enige tijd een groeiend probleem. Het is ontstaan door met name de aanleg van zonneparken op relatief afgelegen plattelandslocaties, waar het elektriciteitsnet slechts is berekend op een beperkt aantal afnemers. Nu op deze plekken plots veel opwekcapaciteit verschijnt, loopt het net daar tegen zijn grenzen aan.

Afgelopen vrijdag publiceerde minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) een reeks langverwachte maatregelen om deze congestie tegen te gaan. Voor zover dat mogelijk is, want er komt nog een vloed aan zonneparken aan. Van alle zonneparken die de afgelopen drie jaar SDE+-subsidie toegekend hebben gekregen, is een groot deel nog niet gerealiseerd: in totaal 8500 MWp (zie de grafiek onderaan dit artikel voor verdeling per provincie). Het zijn vooral deze zon-projecten die dit probleem hebben gecreëerd, omdat zij verhoudingsgewijs snel zijn te realiseren -sneller en minder gecoördineerd dan de bouw van windparken.

Uitbreiding van het hoogspanningsnet is een logische stap maar kost vele jaren. In de tussentijd wil de minister dus een aantal ‘noodgrepen’ toepassen om het elektriciteitsnet zo soepel mogelijk te laten functioneren.

Nieuwe wetgeving nodig

Minister Wiebes omzeilt de consequenties van een recente gerechtelijke uitspraak met zijn eis dat een aanvraag voor SDE+-subsidie vergezeld moet gaan van een document van de netbeheerder dat de geproduceerde stroom kan worden getransporteerd.

De rechtbank Arnhem verplichtte onlangs immers netbeheerder Liander om een kweker een contract aan te bieden dat Liander had geweigerd wegens gebrek aan transportcapaciteit. Liander moet iedereen gelijk behandelen, stelde de rechtbank, en bij een gebrek aan transportvermogen de beschikbare capaciteit gelijkelijk verdelen. De netbeheerder moet dus zijn toevlucht nemen tot congestiemanagement en flexibiliteit bij afnemers, niet tot het weigeren van aansluitingen. Netbeheerders Liander en Enexis hebben zich eerder al groot voorstander getoond van het koppelen van subsidietoekenning aan beschikbare netcapaciteit.

De toekomstige Energiewet moet netbeheerders meer ruimte gaan geven voor toepassing van deze twee middelen, congestiemanagement en flexibiliteit, schrijft Wiebes. In de tussentijd zal hij een aantal zaken regelen via algemene maatregelen van bestuur. Zo komt er een door netbeheerders gewenst opknipverbod van grote zonneparken. Ook wil Wiebes langs deze weg voorlopig de vrijstelling van de redundantie-eis regelen, dat wil zeggen de eis dat netbeheerders altijd extra capaciteit reserveren voor ‘noodgevallen’.

Aanpak Noordoost-Nederland

Het noorden van het land krijgt een speciale vermelding in de brief van de minister omdat hier de problemen het nijpendst zijn. Pas in 2028 zal in het noordoosten van het land het hoogspanningsnet dankzij de bouw van nieuwe hoogspanningsstations volledig in staat zijn alle duurzame elektriciteitsprojecten op een ordentelijke manier te bedienen. Congestiemanagement en flexibiliteit bij afnemers zullen in de tussentijd een oplossing moeten bieden, schrijft minister Wiebes, en de netbeheerders doen nu onderzoek naar de mogelijkheden specifiek voor Groningen, Drenthe en Overijssel.

Een andere “tussenmaatregel” is het verzwaren van de bestaande 110-kV hoogspanningsverbindingen in de regio door Tennet. Op korte termijn is hiervoor een simpele mogelijkheid, zo blijkt uit de brief van Wiebes: “Tennet zou meer lijnen kunnen ophangen in deze bestaande netten als dit efficiënt is.” Ook dit zal echter zeker drie jaar duren en de problemen niet volledig wegnemen.

Om onnodige investeringen in de zwaardere infrastructuur -het 220kV en 380kV transportnetwerk- te voorkomen, voert Tennet momenteel “systeemstudies” uit in Noord-Nederland om te kijken naar de mogelijkheden om bijvoorbeeld opslag en conversie te integreren waardoor niet alle geproduceerde elektriciteit onmiddellijk het transportnetwerk op zou hoeven. Resultaten van deze systeemstudies verwacht de minister tegen het einde van dit jaar. Deze studies moeten ook bijdragen aan de inhoud van de regionale energiestrategieën die de regio’s nu moeten opstellen.

Grote visies op komst

Terwijl diverse ad-hoc maatregelen nu worden genomen, moeten we “ook blijven nadenken over gebruik van en kostenverdeling wat betreft het net”, zo schreef Wiebes vrijdag in zijn brief. “We moeten gaan bezien of het model dat we nu hebben in de toekomst houdbaar blijft.” Zodoende komt de overheid in 2020 met een Brede Rijksvisie Marktordening & Energietransitie, zoals ook opgenomen in het Klimaatakkoord. In deze rijksvisie zal “vanuit een systeemperspectief worden ingegaan op de ordening, regulering, bekostiging van nieuwe infrastructuur voor met name warmte, waterstof en CO2, rekening houdend met de implicaties voor gas en elektriciteitsnetwerken”.