Op 1 juli 2021 stoppen de regionale netbeheerders met het uitzenden van het toonfrequent-signaal (TF-signaal), dat onder meer gebruikt wordt voor het schakelen tussen een hoog en laag tarief bij kleinverbruikers. Ook openbare verlichting wordt in- en uitgeschakeld met een TF-signaal, maar voor die toepassing blijft het signaal nog wat langer beschikbaar.
Begin februari hadden grote delen van Overijssel te maken met een storing van de openbare verlichting. Lantaarnpalen gingen niet aan als het donker werd, of stonden juist de hele dag aan. De boosdoener bleek een defecte zender in een transformatorstation in Zwolle: die zender had het zogeheten TF-signaal moeten uitzenden waarmee de lantaarnpalen op afstand aan- en uitgeschakeld worden. Nu dat signaal weg was gevallen, bleven de lantaarnpalen dus uit of juist aan staan.
Deze TF-techniek is gedateerd, en de netbeheerders willen er al langer van af. De techniek is zelfs zo gedateerd, dat Enexis in eerste instantie niet wist hoe de defecte zender in Zwolle eigenlijk weer hersteld moest worden. De netbeheerder moest daarvoor een monteur uit Zwitserland laten overvliegen. “Het punt is eigenlijk dat het systeem zo betrouwbaar is, dat we de laatste jaren te weinig vlieguren hebben gemaakt om lastige problemen op te lossen”, zei Enexis-woordvoerder Bob Winckels daarover tegen het regionale dagblad De Stentor.
TF-signaal
Toonfrequent schakelen betekent dat apparatuur op afstand bediend kan worden door een elektrisch signaal met een bepaalde spanning te versturen. Het TF-signaal is in feite een extra spanning, bovenop de netspanning, die over het elektriciteitsnet verstuurd wordt. Die spanning kan door een ontvangend apparaat, zoals een elektriciteitsmeter of lantaarnpaal, worden geregistreerd. Zo kunnen zender en ontvanger met elkaar via het net communiceren.
2021
Het TF-signaal wordt voor de meeste toepassingen definitief uitgezet op 1 juli 2021. Alle consumenten hebben dan een slimme meter aangeboden gekregen die zelfstandig kan schakelen tussen verschillende tarieven, waardoor het TF-signaal in principe niet meer nodig is. Wie de slimme meter weigert, kan vanaf 2021 dus geen gebruik meer maken van een hoog en laag tarief, maar zal moeten kiezen voor een contract met een enkel tarief.
Omdat het dubbeltarief de belangrijkste toepassing was van het TF-signaal, is het voor de netbeheerders niet rendabel om het TF-signaal, met alle bijbehorende zenders, te blijven gebruiken voor de overige toepassingen. Behalve ‘domme’ elektriciteitsmeters worden allerhande apparaten bediend met een TF-signaal. Volgens Enexis-woordvoerder Jan Bakker gaat het bijvoorbeeld om kerkverwarming, elektrische boilers die meeschakelen met het dubbeltarief, noodstroomaggregaten, verkeerslichten, en dus ook lantaarnpalen.
Openbare verlichting
Voor openbare verlichting houdt Enexis het signaal nog wat langer in stand, zegt Bakker. Ondertussen werkt de netbeheerder wel aan een vervangend systeem: de zogeheten Dali-boxen, die Enexis ook gebruikt voor het op afstand schakelen van de eigen netten, kunnen ook gebruikt worden voor openbare verlichting. “Gemeenten kunnen dan zelf hun venstertijden bepalen en niet zoals nu alleen maar in hele grote gebieden/meerdere gemeenten (per TF-zender)”, aldus Bakker. Met Dali, wat staat voor Distributie-automatisering light, is voor openbare verlichting dus meer maatwerk mogelijk, wat ook meer mogelijkheden biedt voor energiebesparing.
Stedin zal eveneens voor openbare verlichting het TF-signaal iets langer in stand houden en dit “vanaf 2022 gefaseerd stoppen”. Wat het vervangende systeem wordt, kon woordvoerder Lukas van Fessem nog niet zeggen.
Liander heeft wel al een nieuw schakelsysteem voor openbare verlichting in de aanbieding: FlexOVL, een dienst die Liander aanbiedt aan gemeenten. Met FlexOVL worden lantaarnpalen aangestuurd via het eigen telecommunicatienetwerk van Liander. Daarmee is het systeem volgens Liander “ongevoelig voor storingen veroorzaakt door bijvoorbeeld zonneparken en windturbines”, wat wel het geval is met het TF-signaal dat gebruik maakt van het stroomnet. Wanneer Liander het TF-signaal voor openbare verlichting helemaal stopzet, kan woordvoerder Jelle Wils nog niet zeggen.