Vorige week besloot minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) de verwijderingskosten voor gasaansluitingen bij de gasblijvers in plaats van de gasverlaters te leggen. Fijn voor de gasverlaters, maar het dwingt de netbeheerders niet hun proces te verbeteren. Onnodig hoge kosten komen zo terecht bij burgers, die niet altijd kunnen kiezen om wel of geen gas te gebruiken.
Het beleid om individueel te verwijderen is een keuze van de netbeheerders zelf. Het belangrijkste argument hiervoor, dat van de veiligheid, is gebaseerd op een dun rapportje van Kiwa dat een open deur intrapt: als de netbeheerder geen onderhoud en controle pleegt, is de veiligheid niet gewaarborgd. Het daadwerkelijke risico op ongevallen van ongebruikte gasleidingen is echter nooit gekwantificeerd, ook niet in de latere appreciatie van dat rapport door het Staatstoezicht op de Mijnen. Het is ook niet afgewogen tegen het evident verlaagde risico van mensen die geen gas meer in huis gebruiken.
Tegelijk is het nationaal beleid om hele wijken aardgasvrij te maken. Gegeven die transitie is het prima denkbaar om bij de gasverlaters de driejaarlijkse lekkagecontrole voort te zetten die toch al plaatsvindt. Dat zijn de kosten niet. Het overgrote deel wordt dan op een goed gepland moment in één keer gedaan, als de hele straat van het aardgas afgaat of gecombineerd met andere werkzaamheden. Veel goedkoper.
Aanleiding voor het besluit van de minister is het ontbreken van een duidelijke wettelijke basis die gasverlaters verplicht de gasaansluiting te laten verwijderen, of de door netbeheerders gevraagde ‘afsluitboete’ van €600 tot €900 te betalen bij verwijdering zónder opdracht. Dat is in de praktijk bewezen door meer dan 250 gasverlaters die hun kennis en ervaringen deelden op technologieforum Tweakers.
Het recente vonnis van de rechtbank Noord-Nederland in een zaak tegen één van hen bevestigde de denklijn van de Tweakers. Hiermee verdween niet alleen het standpunt van de netbeheerders naar het rijk der fabelen. Ook de eerder door de Tweede Kamer aangenomen motie-Van der Lee voor een 50/50 verdeling van de verwijderingskosten was zinloos geworden. Het besluit van de minister om nu de gasblijvers te laten betalen via de vaste kosten, is daarmee vooral in het belang van de netbeheerders die zelf voor individueel verwijderingsbeleid hebben gekozen.
Stevig debat
Helaas ontneemt dit besluit netbeheerders nu elke prikkel om de kosten te drukken. Netbeheerders verwijderen nu aansluitingen per huis, terwijl een wijkgerichte aanpak tot forse kostenbesparingen leidt. Met 7 miljoen gasaansluitingen in Nederland praten we in theorie over een kostenpost van meer dan €5 mrd als we alle aansluitingen individueel zouden verwijderen. Dat zijn forse maatschappelijke kosten, waarop private bedrijven eerst een goede kosten-baten analyse zouden maken. Die ontbreekt nu geheel; evenals een stevig debat daarover.
Het is dan ook zuur dat de gasblijvers deze onnodige kosten moeten ophoesten – inclusief de groep die niet de mogelijkheid heeft om van het gas af te gaan. De minister legt de rekening van het beleid van de netbeheerders nu bij de achterblijvers, zonder de netbeheerders dat beleid eerst gedegen te laten onderbouwen, en zonder uit te leggen wat er is gebeurd met het geld dat via vastrecht al jarenlang is opgebracht, en gereserveerd had moeten zijn voor vervanging, en dus ook verwijdering.
Als gasverlaters zijn we natuurlijk blij dat we eindelijk verlost zijn van de misleiding door de netbeheerders over de afsluitboete. We roepen de minister wel op eerst een goede maatschappelijke kosten-batenanalyse uit te voeren, en daarbij verschillende uitvoeringsalternatieven te betrekken, voordat hij een definitieve regeling over de verwijderingskosten optuigt. Ook met oog op de inzet van schaars vakbekwaam personeel dat elders hard nodig zal zijn.
De huidige individuele verwijdering van gasaansluitingen is in ieder geval onnodig kostbaar – wie die ook betaalt. De energietransitie wordt al duur genoeg.
De auteurs van dit opinie-artikel zijn allen gasverlaters.