Het door Rusland geleide bedrijvenconsortium Nord Stream 2, dat een gaspijpleiding wil aanleggen tussen Rusland en Duitsland, heeft bij de Deense overheid een verzoek ingediend voor een alternatieve route. Door deze om de Deense territoriale wateren te laten lopen, wil Moskou voorkomen dat Kopenhagen een veto uitspreekt over het project.
Denemarken ziet in Nord Stream 2, waarin naast de Russische aardgasgigant Gazprom ook vijf westerse bedrijven samenwerken, een potentieel breekijzer voor Moskou om de politiek van de Europese Unie te beïnvloeden. Rusland heeft al invloed op de Europese gasbehoefte sinds de opening van de pijpleiding Nord Stream 1 in 2012.
Het Deense parlement moet stemmen over nieuwe wetgeving die de doorvoering van de pijpleiding door Deense wateren op grond van veiligheidsoverwegingen kan blokkeren. Maar Denemarken aarzelt om voor het project te gaan liggen, want het wil niet de enige zijn die het torpedeert. Duitsland, Zweden en Finland hebben al wel goedkeuring gegeven aan doorkruising van Nord Stream 2 door hun economische zone.
Nord Stream 2 zal volgens planning van het Russische Vyborg, bij Sint Petersburg, via de Baltische Zee naar Duitsland lopen. De Russen stellen nu een omleiding voor van zo’n 175 kilometer. De pijpleiding loopt dan niet langer door de Deense territoriale wateren maar nog wel door de economische zone van het land. De Russen hopen zo de Deense veiligheidszorgen tegemoet te komen, al moet Kopenhagen nog steeds toestemming geven. Denemarken heeft laten weten twaalf maanden nodig te hebben voor de behandeling van het verzoek.
Het veiligheidsaspect van de pijpleiding speelt vooral in de Baltische staten en Polen, landen die een beladen historie delen met buurland Rusland. Twaalf jaar geleden vergeleek de toenmalige Poolse minister van defensie Radoslaw Sikorski het project Nord Stream 1 zelfs met het Molotov-Ribbentroppact, het geheime verdrag waarmee nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie in 1939 de Baltische staten en Polen opdeelden.
Maar vooral Oekraïne, dat Rusland beschuldigt van inmenging in het oostelijke deel van het land, is tegen. En dat heeft niet alleen met de veiligheid van Europa te maken. Kiev vreest door Nord Stream 2 zo’n $3 mrd aan inkomsten uit Russische gastransporten over het eigen grondgebied naar Europa mis te lopen. Opvallend genoeg wil Oekraïne voor zijn eigen gasbehoefte zo veel mogelijk af van Russisch gas.
Amerikaans schaliegas
Duitsland, waar de Nord Stream 2-pijpleiding half 2019 ‘aan land’ moet gaan, is als ontvanger van het gas vanzelfsprekend voor. Oud-kanselier Gerhardt Schröder, een goede vriend van de Russische president Vladimir Poetin, zit in de raad van commissarissen van Nord Stream 2.
De gewillige Duitse houding leidde onlangs tot het verwijt van de Amerikaanse president Donald Trump dat Berlijn zich “door Rusland laat gijzelen.” Maar de Verenigde Staten hebben op hun beurt belang bij de afname van Russische gasleveringen aan Europa. Washington wil zelf voornamelijk het eigen schaliegas afzetten in Europa.
Het gekibbel tussen Europa en VS enerzijds en de Europese staten onderling (vooral Polen en Duitsland liggen op ramkoers over Nord Stream 2) doet Jevegni Roemer af als een achterhoedegevecht. De directeur van het Rusland en Euraziëproject van de denktank Carnegie Endownment in Moskou stelt in de Financial Times dat het Russische gaswapen al tamelijk bot is geworden.
Roemer berekent dat nog maar 37% van de EU-gasimporten uit Rusland vloeien, flink minder dan de 75% in 1990. ‘Nieuwe gasbronnen, lpg incluis, hebben de Russische hefboomwerking effectief ondermijnd’, schrijft de expert. “Nord Stream 2 zal dat niet veranderen.” Hij onderbouwt die laatste stelling door erop te wijzen dat Rusland de gasinkomsten (bijna $40 mrd) gewoon niet kan mislopen en met chantagemiddelen niet snel op het spel zal willen zetten.
De angst voor Russische dominantie als verkoper van gas gaat voorbij aan eerdere pijpleidingprojecten, vindt Roemer. “Nord Stream 1 heeft Duitsland niet doen inbinden ten aanzien van de Russische annexatie van de Krim in 2014. En de pijpleiding van Siberië naar Europa heeft de Sovjet-Unie niet gered, ondanks de waarschuwingen van Reagan (de toenmalige Amerikaanse president, red.) dat het de Sovjet-macht zou vergroten.”