Parlementaire enquête

Niet in een Haags zaaltje, maar op een boerderij in Zeerijp presenteerde de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen deze vrijdag haar eindrapport. Een locatie met symbolische waarde, want hier lag het epicentrum van de beving in januari 2018 die uiteindelijk het kabinet in beweging kreeg en leidde tot het versneld terugschroeven van de productie.

Zestig jaar gaswinning heeft tot een rampzalige situatie geleid voor de inwoners van de door aardbevingen geteisterde provincie Groningen. De belangen van de Groningers zijn stelselmatig genegeerd, en de omvang van de schade en de versterkingsoperatie zijn structureel te laag ingeschat. Nederland heeft daarom een ereschuld aan Groningen.

De openbare verhoren van de parlementaire enquête naar de aardgaswinning in Groningen zitten er op. Na bijna zeventig gesprekken gaat de commissie nu aan de slag met het schrijven van eindrapport. Energeia volgende alle gesprekken neemt alvast een voorschot.

In de Nederlandse wet staan geen normen over wat veilig is bij mijnbouwactiviteiten. Er bestaat ook geen generiek ontwikkeld veiligheidsbeleid. Er is niet met de Tweede Kamer bediscussieerd wat een acceptabel risico of een acceptabele mate van schade is bij bepaalde activiteiten. Volgens Theodor Kockelkoren, inspecteur-generaal der mijnen, komt dat doordat veiligheid nooit als centraal publiek belang is ervaren op het ministerie van Economische Zaken. “Het zat niet echt in het behang daar.”

Premier Rutte vernam pas vijf jaar na dato dat de gaswinning uit het Groningenveld in 2013 tot recordhoogte was gestegen, zo zei hij donderdag tegen de parlementaire enquêtecommissie. Dat lijkt illustratief voor de opstelling van de minister-president in dit dossier, die naar eigen zeggen zelden de regie naar zich toe heeft getrokken.

Het kabinetsbesluit op 29 maart 2018 om de gaswinning uit het Groningenveld terug te brengen naar nul, ervoer Shell-CEO Ben van Beurden als “een verlossing”. Hij zei blij te zijn met de duidelijkheid die dat besluit met zich meebracht, nadat in de jaren daarvoor het plafond voor de gaswinning steeds (naar beneden) werd aangepast.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief voert “verkennende gesprekken” met Shell en ExxonMobil over het afkopen van aansprakelijkheid van de NAM voor schade en versterken in Groningen. Dat zei hij woensdag tegen de parlementaire enquêtecommissie. Inzet van de bewindspersoon is dat alle kosten van de operatie worden gedekt. Eerder zei directeur Marjan van Loon van Shell Nederland open te staan voor een dergelijke deal.

Met de huidige opzet van de versterkingsoperatie in Groningen creëert het kabinet een “sociale tijdbom”. Dat betoogde NAM-directeur Johan Atema deze woensdag voor de parlementaire enquêtecommissie. De topman van het olie- en gasbedrijf vindt veel scherper moet worden gekeken naar veiligheid en minder naar doelen zoals gebiedsvernieuwing.

In 2018 wilde toenmalig minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) “echt tot het gaatje gaan” om zo veel mogelijk financiële garanties van Shell en ExxonMobil te krijgen voor het geval de NAM failliet zou gaan. Dat zei hij dinsdag tegen de parlementaire enquêtecommissie. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) zat daar volgens hem minder geharnast in.

Het besluit de versterkingsoperatie in Groningen te verkleinen was niet ingegeven door de wens om geld te besparen. Dat verklaarde oud-minister Wiebes deze maandag voor de parlementaire enquêtecommissie. “Elke variant om minder te winnen, kost geld”, aldus de bewindspersoon die in 2018 het einde van de productie uit ’s lands grootste gasveld aankondigde.

Een strafrechtelijk onderzoek door het Openbaar Ministerie naar de Nederlandse Aardoliemaatschappij was in 2017 aanleiding voor ExxonMobil om te twijfelen aan het voortzetten van de gaswinning in Groningen. Dat zei directeur Upstream van Esso Nederland Rolf de Jong vrijdag in zijn verhoor bij de parlementaire enquêtecommissie die onderzoek doet naar de gaswinning in Groningen.

Shell heeft in 2017 zelf de optie om de gaswinning in Groningen naar nul terug te schroeven op tafel gelegd bij het kabinet. Dat zei directeur Marjan van Loon van de Nederlandse tak van het internationale olie- en gasbedrijf deze donderdag tegen de parlementaire enquêtecommissie. Toch is er vijf jaar later nog altijd geen definitieve overeenstemming over de precieze voorwaarden.

Oud-commercieel manager bij Esso Nederland Filip Schittecatte was in zijn verhoor bij de parlementaire enquêtecommissie duidelijk over de scherpe opstelling van ExxonMobil in het Groningse gasgebouw. De Amerikanen drongen er de afgelopen jaren steeds op aan de gaswinning, binnen gegeven veiligheidskaders, te maximaliseren en hadden het gasveld het liefst leeggepompt.

De samenwerking tussen de rijksoverheid en de oliemaatschappijen Shell en ExxonMobil was decennialang “meer privaat dan publiek”. Die conclusie trekt voormalig topambtenaar Wouter Raab van het ministerie van Financiën. Afspraken zoals die in 1963 over de gaswinning in Groningen zijn gemaakt “zouden we nu niet meer zo vormgegeven”.

Oud-minister Kamp weerspreekt dat er in zijn jaren als bewindspersoon sprake was van een “sluimerende oorlog” met het Staatstoezicht op de Mijnen (SODM). Tegen de parlementaire enquêtecommissie verklaarde hij maandag dat er sprake was van een prima werkrelatie.