Onderstaand het eerste journalistieke jaarverslag van Energeia, over het jaar 2023. Met dit jaarverslag legt Energeia verantwoording af over de invulling van een deel van het ESG-beleid van FD Mediagroep, vanuit de overtuiging dat kwalitatief hoogstaande journalistiek positief bijdraagt aan een gezonde democratie en een maatschappelijk nut levert aan de samenleving.
De energiesector en de aanpalende sectoren van grote energiegebruikers (zoals de industrie) en de kleinere gebruikers (in de gebouwde omgeving) begeven zich op een journalistiek interessant punt in de geschiedenis. Na decennia van waarschuwingen vanuit de wetenschap over klimaatverandering is de oppositie tegen de idee dat menselijk handelen via CO₂-uitstoot verantwoordelijk is voor deze potentiële bedreiging geslonken tot een zeer kleine minderheid. Politiek, bedrijfsleven en burgers nemen klimaatverandering in grote mate serieus. Dat het nodig is om in 2050 een klimaatneutrale economie te hebben in Europa is zo goed als onomstreden.
Maar over de weg naar die klimaatneutrale economie – een weg dus die in ‘slechts’ 26 jaar moet worden bewandeld – wordt heel verschillend gedacht. Een klimaatneutrale economie in 2050 vraagt een klimaatneutrale energiesector in 2040-2045, en – toen nog missionair – minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie kondigde in april 2023 aan dat dit betekent dat de elektriciteitssector in 2035 al CO₂-vrij moet zijn. Dat wind en zon hier een belangrijke bijdrage aan leveren, staat buiten kijf. Dat veel processen die nu via verbranding plaatsvinden – of het nu gaat om grote chemische moleculenkrakers of een verbrandingsmotor in een auto – moeten worden geëlektrificeerd, lijkt ook duidelijk. Ook wordt veelal verwacht dat groene waterstof een belangrijke rol krijgt, als brandstof én als grondstof.
Een belangrijke vraag die nog open staat, is waar de elektriciteit vandaan moet komen wanneer het niet waait en de zon niet schijnt. Kernenergie? Waterstofcentrales? Biomassaverbranding? Fossiele brandstofverbranding met opslag van CO₂? Grootschalige batterijen? Of zijn nog andere eieren van Columbus te vinden? De oplossingen die zich vooralsnog aandienen, hebben alle nadelen – of in elk geval zijn er groeperingen in Nederland en in de wereld die voor elk van die oplossingen op nadelen wijzen. Neem kernenergie: voor sommige mensen de oplossing voor alles, voor anderen een groter schrikbeeld dan CO₂-uitstotende bronnen. Beide groepen zijn vocaal sterk, beide groepen hebben valide argumenten, beide groepen lijken niet goed in staat naar de ander te luisteren.
Kernenergie is maar een voorbeeld. Over elk potentieel puzzelstukje van de oplossing die energietransitie heet, wordt op het scherp van de snede en op de vierkante millimeter gediscussieerd. Dat betekent dat er nood is aan onafhankelijke, objectieve, kwalitatief hoogstaande informatie. Informatie die voor beslissers de basis vormt waarop zij hun koers kunnen uitzetten. Voor de energiesector is Energeia die informatiebron. Dagelijks, actueel, relevant, betrouwbaar.
In dit journalistieke jaarverslag legt Energeia verantwoording af over de wijze waarop in 2023 invulling is gegeven aan deze maatschappelijke opdracht. Dit overzicht is uiteraard niet compleet, maar bestaat uit een aantal voorbeelden dat maatgevend is voor het bedrijven van goede journalistiek in/over een relevant deelgebied van de Nederlandse samenleving.
Toegankelijkheid
Energeia is onderdeel van FD Mediagroep. Een commercieel bedrijf, wat betekent dat er geld verdiend moet worden. De informatie die Energeia beschikbaar maakt, staat achter een financieel hoge betaalmuur. Het besef dat kwalitatief hoogstaande journalistiek geld kost, lijkt inmiddels goed te hebben postgevat in de Nederlandse samenleving. Uiteraard zou elke journalist het liefst zien dat haar of zijn producties voor iedereen toegankelijk zijn, maar dat vereist een geldschieter die weer op gespannen voet zou kunnen staan met de noodzakelijke onafhankelijkheid.
Het feit dat Energeia meer dan 90% van haar inkomsten genereert uit abonnementen, maakt dat die onafhankelijkheid erg goed geborgd is. Want het abonneebestand is even divers als de energiesector zelf. Het bestaat uit industriële grootverbruikers, allerlei overheden, energiebedrijven, milieugroeperingen, netbeheerders, advocaten en notarissen, kennisinstellingen, brancheverenigingen van divers pluimage, ingenieursbureaus en ga zo maar door. Behalve dat het een journalistieke opdracht is die door de Energeia-redactie diep gevoeld wordt, is objectiviteit dus ook commercieel noodzakelijk. De filosofische discussie over het bestaan van objectiviteit niet tegenstaande, streeft Energeia deze waarde na in al haar berichtgeving.
De hoge abonnementskosten maken dat de artikelen van Energeia weinig toegankelijk zijn voor ‘gewone burgers’. Toch bereikt Energeia ook deze groep. Niet alleen wordt vrijwel wekelijks een maatschappelijk relevant artikel voor de betaalmuur gezet zodat iedereen het kan lezen, maar sinds 2022 brengt Energeia meerdere podcasts uit die via de daarvoor bestemde platforms voor iedereen toegankelijk zijn. Op deze manier verspreidt de maatschappelijk relevante berichtgeving zich ook buiten het abonneebestand. Ook voor de columns van Laetitia Ouillet, die tweewekelijks verschijnen, wordt de betaalmuur twee dagen na publicatie opgeheven.
Zwart-wit en grijs
In het voorjaar van 2023 werd de Nederlandse maatschappij, en in het bijzonder de selecte doelgroep van Energeia, getrakteerd op diverse zeer relevante rapporten, studies en lijvige adviezen die bepalend zijn voor de vormgeving van het toekomstig Nederland. Wie het Nationaal Plan Energiesysteem erop naslaat – dat eind 2023 in definitieve vorm publiek werd na de consultatieversie deze zomer – ziet dat veel van die studies en adviezen op een of andere manier onderdeel zijn geworden van het klimaat- en energiebeleid.
Energeia berichtte tijdig en inhoudelijk over deze studies, adviezen, onderzoeken, rapporten en uiteindelijk over de beleidsvorming. Het bijhouden van het politieke discours, het doorspitten van elke Kamerbrief, en het bieden van goed zicht op de impact van (regerings)plannen is een belangrijk onderdeel van Energeia’s werkwijze. Het nieuws niet halen uit de ronkende Kamervragen, maar uit de genuanceerde antwoorden. De gepolariseerde zwart-wit-discussie voorzien van grijstinten.
Een aansprekend voorbeeld is de discussie over fossiele subsidies die in 2023 oplaaide. De milieu-actiegroep Extinction Rebellion bracht deze term met verve over het voetlicht, met name door te protesteren op het laatste stukje snelweg (A12) in Den Haag. De woordcombinatie “fossiele subsidies” kwam vorig jaar veelvuldig voor in de berichtgeving van Energeia, maar daarvoor ook al. Energeia-lezers worden door het uitgebreide archief meegenomen in de ontstaansgeschiedenis van het begrip, en weten dat dit al in 2012 door GroenLinks op tafel werd gelegd onder de noemer “fossiele schandalen”. Toenmalig GroenLinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren baseerde zich destijds weer op onderzoek uit 2011 van CE Delft en Ecofys in opdracht van energiebedrijf Eneco en Triodos Bank.
De berichtgeving over fossiele subsidies door Energeia laat ook goed de veelzijdigheid van dit vakmedium zien. De lezer krijgt niet alleen de gedegen inhoudelijke berichtgeving van de Energeia-redactie te zien, maar leest ook de nieuws- en achtergrondverhalen van Het Financieele Dagblad over dit onderwerp. Meer stof tot nadenken komt van de energiedeskundigen van Trilemma, het online expert-magazine dat Energeia ook uitgeeft en over elk onderwerp weer een diepere laag aanboort. Ook de podcast Voetnoten heeft een aflevering van ruim 50 minuten aan fossiele subsidies gewijd. Gespecialiseerde lezers van Energeia hebben via ingezonden brieven op de website bijgedragen aan het maatschappelijke debat.
Tot de kern
Zo zijn er meer maatschappelijk zeer relevante onderwerpen waarbij Energeia als vakmedium tot de kern kan gaan, waar reguliere media zich logischerwijs beperken tot de oppervlakte. Een paar voorbeelden uit 2023: de discussie over salderen, de publicatie van de langverwachte nieuwe Warmtewet en in het verlengde daarvan het volledig vastlopen van de warmtetransitie, de congestieproblematiek die steeds verder om zich heen grijpt, het Europese ingrijpen op de energiemarkt, met onder meer het prijsplafond en de inframarginale heffing, maar ook met fundamentelere markthervormingen.
Energeia pakt als vakmedium ook veel relevante onderwerpen op die in reguliere media – terecht of onterecht – helemaal niet aan bod komen. Een goed voorbeeld daarvan is al sinds jaar en dag de journalistieke aandacht voor de regulering van het monopolistische netbeheer. In weinig andere media wordt aan methodebesluiten, waar de markttoezichthouder de transporttarieven uit afleidt, journalistieke aandacht gegevens. Terwijl dit uiteindelijk over miljarden gaat die worden opgehoest door Nederlandse energiegebruikers, van grote industrie tot huishoudens. In 2023 werd door Energeia veelvuldig bericht over de nieuwe insteek die de Autoriteit Consument & Markt, afgedwongen door de voortschrijdende energietransitie, wil kiezen bij bepaling van de nieuwe reguleringsmethode die in 2027 start. Maatschappelijk heel relevant, ook omdat belanghebbenden nu nog mee kunnen praten.
Vooruitblik
Energeia gaat in 2024 verder waar het in 2023 is opgehouden. Veel energiedossiers, waaronder ook veel van de onderwerpen die hierboven als voorbeeld zijn uitgelicht, volgen een langjarig traject voordat er een punt achter komt, of een komma waarna ze overgaan in een andersoortig dossier. De zeskoppige gespecialiseerde vakredactie, waarin ieder naast een solide algemene basis een eigen portefeuille heeft, zal de energieprofessional dagelijks voorzien van de urgente, relevante ontwikkelingen, op een betrouwbare en objectieve wijze.
Interessant wordt te zien hoe de nieuwe regering het onderwerp oppakt, en welke accenten de nieuwe Tweede Kamer legt. Ook in de Eerste Kamer moet een klap gegeven worden op een aantal belangrijke onderwerpen. Daarnaast zal de congestieproblematiek nauw gevolgd worden, net als de warmtetransitie, de verduurzaming van de industrie, de verdere uitbouw van wind op zee en alle transitiepijnen die de energiesector ervaart. En zal een oog open worden gehouden om nieuwe, verrassende ontwikkelingen waar te nemen.
De dagelijkse nieuwsbrief, met daarin de vruchten van onze journalistieke arbeid, blijft ook in 2024 ons hoofdproduct. Het beleid dat maatschappelijk belangrijke stukken (van de Energeia-redactie of voor Trilemma aangeleverd) al dan niet enkele dagen na publicatie buiten de betaalmuur worden geplaatst, wordt voortgezet. De podcasts ‘De Week van Energeia’ en ‘Voetnoten’ blijven ook in 2024 voor iedereen toegankelijk, net als de column ‘Uit de hoek’.