De markt schrok op toen Vandebron aankondigde terugleveringskosten te gaan rekenen aan huishoudens met zonnepanelen. Hoe past een ‘zonnepaneelheffing’ bij een bedrijf met zo’n duurzaam imago? “Wij hebben de vinger op de zere plek gelegd”, zegt financieel directeur Kim Verdouw-Essebaggers.
Vandebron bracht het nieuws van de terugleveringskosten midden in de nieuwsluwe maand augustus. Huishoudens met zonnepanelen die bij Vandebron een contract afsluiten moeten voortaan terugleveringskosten betalen, afhankelijk van hoeveel elektriciteit de huishoudens aan het net leveren. Nota bene: dat is dus zonder het eigen verbruik te salderen. Op de factuur wordt het eigen jaarverbruik wel gesaldeerd met de eigen jaaropwek. Het leverde een storm van reacties op, waaronder heel veel ongeloof.
“We hebben die discussie ook intern gevoerd, we zijn door dezelfde fasen heen gegaan. De mensen die hier werken zijn missiegedreven, die geloven in duurzaamheid”, zegt CFO Verdouw. “Toen we het de eerste keer bespraken waren de reacties vol ongeloof, het kon toch niet zo zijn dat mensen met zonnepanelen meer moeten gaan betalen?” Meteen verbetert ze zichzelf: “Dat mensen met zonnepanelen minder voordeel hebben dan voorheen.” Want saldering blijft overeind zolang de wet bestaat, en nadien zal Vandebron zich ook gewoon houden aan de regels die gaan gelden voor de afbouw van de salderingsregeling.
Hoe heeft u intern de medewerkers overtuigd van de terugleveringskosten?
“Het is een noodzaak in de markt. Je ziet dat leveranciers verschillende oplossingen kiezen, die niet altijd duidelijk zijn. Dat past niet bij ons als transparant bedrijf. Wij hebben de vinger op de zere plek gelegd. Ik geloof er heilig in dat als je je kop in het zand steekt, het probleem alleen maar groter wordt. Wij zijn met elkaar in gesprek gegaan over een oplossing.”
Wat is de zere plek waar uw vinger op ligt?
“Het is fantastisch dat het aantal zonnepanelen de afgelopen jaren zo is toegenomen. Maar de kosten die daarbij komen kijken, worden in de tarieven doorberekend. Maar huishoudens met zonnepanelen nemen minder elektriciteit af, en betalen dus minder of niet. Dus komen die kosten bij anderen terecht.”
Allocatie 2.0
Begin van dit jaar is de wijze van allocatie veranderd. Allocatie betekent: het toewijzen aan een netgebruiker van een bepaalde hoeveelheid elektriciteit die “met het net is uitgewisseld”. Uitwisselen kan zowel het afnemen als het invoeden van stroom zijn. Allocatie is van belang om te weten welke partij verantwoordelijk is voor welk volume aan elektriciteit dat naar een aansluiting toegaat of er vandaan komt. De netbeheerder kan die partij aanspreken op eventuele onbalans.
Tot begin dit jaar geschiedde die allocatie op basis van statische profielen. Nu gebeurt dat op basis van meer precieze dynamische profielen, die worden vastgesteld op basis van de slimmemeterdata van huishoudens die toestemming hebben gegeven om deze gegevens te gebruiken. Uiteindelijk moet de Energiewet mogelijk maken dat álle slimme meters worden gebruikt voor allocatie. Het doel is om de kosten voor onbalans zoveel mogelijk toe te wijzen aan de partij die die kosten veroorzaakt (het veroorzakersprincipe).
Zonnepanelen kunnen onbalans veroorzaken op het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld door de onvoorspelbaarheid van het weer. Denk aan een wolkendek dat in een bepaald uur veel dikker is dan een dag van tevoren werd verwacht, waardoor de opbrengst van de panelen lokaal danig afwijkt van de voorspelling. Als gevolg van de nieuwe wijze van allocatie stijgen dus de kosten voor leveranciers met veel klanten met zonnepanelen.
“En die kosten nemen enorm toe. Het gaat dan om profilerings- en onbalanskosten. Profilering zijn kosten die je maakt omdat huishoudens stroom leveren op goedkope momenten, en verbruiken op dure momenten, terwijl ze dat tegen elkaar mogen wegstrepen. Daar bijt de salderingsregeling. Elke leverancier prijst de kosten in het tarief. De facto betalen dus de mensen zonder zonnepanelen voor de mensen met zonnepanelen.”
“Het profiel wordt steeds grilliger, maar je kunt het voorspellen. Wat echt oploopt zijn de onbalanskosten. Allocatie 2.0, dat was voor ons het begin. Sindsdien worden de kosten voor onbalans ook toegewezen op basis van de productie van zonnepanelen. Dat was een gamechanger. Dit zou het einde kunnen zijn van de socialisatie van de kosten. Dat is heel hard nodig. We gaan nu een ander tijdperk in.”
Vandebron heeft gekozen om terugleveringskosten te rekenen. Wat betekent dat voor huishoudens zonder zonnepanelen?
“Wat we hebben gedaan is de toegenomen kosten in de terugleveringskosten stoppen. Die houden we uit het elektratarief voor nieuwe klantcontracten. Je ziet het ook, we bieden nu ontzettend goede tarieven voor elektra. Bestaande klanten houden het tarief dat is afgesproken tot het einde van hun contract.”
“Nu heeft 40% van onze klanten zonnepanelen, dat is meer dan gemiddeld in Nederland. We verwachten wel dat als gevolg van de terugleveringskosten de verhouding tussen het aantal klanten met zonnepanelen en het aantal klanten zonder zonnepanelen wat rechter wordt getrokken.”
“De optie om geen klanten met zonnepanelen meer te accepteren was er natuurlijk ook, maar dat past niet bij ons. Wij willen dat ook mensen met zonnepanelen klant bij Vandebron kunnen worden. Tegelijk lopen de kosten enorm op. Het is voor ons langetermijnbestaansrecht nodig om het juiste businessmodel neer te zetten.”
U zegt dat we een ander tijdperk in gaan. Wat bedoelt u daarmee?
“Dit is de transitie 2.0, het is een nieuwe fase. Opwek en verbruik moeten veel meer op elkaar worden afgestemd. Wij zijn zeker niet de enigen met een oplossing, dit is groter dan Vandebron.”
“Wat wij doen, we bieden dynamische tarieven aan klanten, die kunnen op basis van de uurprijs van stroom hun verbruik sturen. We hebben een Groene Stroomvoorspeller, om mensen inzicht te geven wanneer er veel duurzame opwek is, en ze bijvoorbeeld hun auto kunnen laden. Met onze producenten, waarmee we PPA’s [stroomafnamecontracten, red.] hebben, werken we aan batterij-opslag en curtailment [gerichte afschakeling van productie, red.]. En we balanceren op verschillende markten.”
“Belangrijk in de toekomst wordt opslag, bijvoorbeeld elektrisch vervoer dat bi-directioneel kan laden. Dan staat je thuisbatterij voor de deur. En slimmer laden en het slimmer aansturen van bijvoorbeeld de warmtepomp. De mensen die dat leuk vinden, kunnen dat nu al doen op basis van een dynamisch contract, maar er wordt ook gewerkt aan HEM’s, home energy management-systemen, die dat binnen bepaalde grenzen voor de gebruiker kunnen aansturen.”
“Ik denk dat we in de toekomst, met behulp van data en AI, naar heel persoonlijke aanbiedingen toegaan. Heb je zonnepanelen, wat is de ligging, heb je een elektrische auto, een warmtepomp, in hoeverre mag een energieleverancier jouw energiestromen inzetten om te balanceren? Het wordt een écht aanbod op maat.”
De keus voor terugleveringskosten werd door moederbedrijf Essent “passend” genoemd voor Vandebron. Waarom is het rekenen van kosten voor zonnepanelen “passend” voor Vandebron?
“Het is passend voor Vandebron omdat wij open zijn over uitdagingen, en omdat we een passende oplossing hebben gevonden voor het probleem, zo eerlijk mogelijk en inzichtelijk voor de klant. Het is belangrijk om het goede en eerlijke gesprek te voeren met elkaar en met elkaar aan oplossingen te werken.”
“In ons vorige kantoor stond een citaat op de muur van één van de oprichters: ‘Vandaag is een mooie dag om de energiemarkt op z’n kop te zetten’. De markt opschudden is ook passend bij Vandebron.”