NGO’s zoals Carbon Tracker stellen dat een carbon budget (er is een beperkte hoeveelheid CO2 die nog kan worden uitgestoten om aan Parijs te voldoen) leidt tot stranded assets. Als Westerse oliebedrijven (want daarop richten zij hun pijlen) dat soort assets, die straks geen waarde meer hebben, nu in de boeken hebben staan impliceert dat volgens hen een carbon bubble: een overwaardering van hun aandelen die ooit zal worden doorgeprikt.
Dat er stranded assets zijn is duidelijk. Het verbranden van alle in de grond aanwezige fossiele brandstoffen zou leiden tot een opwarming van de aarde die vele malen hoger is dan dat we in Parijs hebben afgesproken. Maar leidt dit ook tot een carbon bubble?
Daarvoor is het van belang om na te gaan wat voor ‘assets’ van oliebedrijven er ‘stranded’ zouden kunnen zijn. Zijn dit bewezen, ontwikkelde, reserves? Of zijn dit mogelijke reserves in een prospect dat nog niet is aangeboord? Niemand kent er veel waarde toe aan een prospect dat wel of geen olie kan bevatten die wel of niet commercieel geproduceerd kan worden. Oliebedrijven worden gewaardeerd op basis van hun bewezen reserves. Daar hebben zij hun grote investeringen gedaan. Daar komt hun cash flow de komende een à twee decennia vandaan.
Voorzichtig investeren
Gemiddeld hebben westerse oliebedrijven een verhouding tussen bewezen reserves en jaarlijkse productie van ruim tien. Zonder enige investering zou de productie uit de bewezen en ontwikkelde reserves met gemiddeld 8% – 10% per jaar afnemen. Ook voor de scenario’s die wel aan Parijs voldoen neemt de olievraag bij lange na niet zo snel af. De uitstoot van de bewezen reserves valt ruim binnen het carbon budget. Sterker: ook hier is het nodig dat er nog steeds wordt geïnvesteerd –zij het voorzichtig en met mate.
Die voorzichtigheid betrachten de grote internationale oliebedrijven ook. Ook zij hebben er geen belang bij de toekomstige olievraag te overschatten en te investeren in assets die ooit stranded kunnen worden. Zij investeren dan ook wel nog steeds in schalie-olie (met een korte terugverdientijd) of deepwater (met een gemiddelde terugverdientijd) maar nauwelijks meer in Canadese oliezanden (met een lange terugverdientijd).
Bubbels komen uit een onverwachte hoek. Men kan moeilijk zeggen dat dat voor klimaatverandering het geval is. Oliebedrijven maken zich er dan ook niet echt zorgen over dat hun huidige assets kunnen leiden tot een carbon bubble. Hooguit over het geloof dat sommige van hun investeerders aan deze theorie lijken te hechten. Echt bezorgd zijn zij over heel andere zaken.
Draagvlak
Voor het verlies aan maatschappelijk draagvlak lijkt Nederland voorloper te zijn. Is de even verbeten als doeltreffende strijd die hier door een grote groep mensen tegen de olie- en gasindustrie gevoerd wordt een voorproefje van wat er in de rest van de wereld staat te gebeuren?
Stel dat wij over enige jaren voor olie in een nieuwe cyclus van hoge prijzen terecht zijn gekomen – iets dat heel wel mogelijk is gezien de huidige lage investeringen. Tegelijkertijd zijn de gevolgen van klimaatverandering tegen die tijd weer wat duidelijker en pijnlijker geworden. Komen oliebedrijven dan nog weg met een periode van torenhoge winsten? Of worden er juridische concepten uit de hoge hoed getoverd waarmee men, volledig legaal, die winsten kan afromen? Wat is er logischer dan een deel van die winsten te gebruiken om de kosten van klimaatverandering op te vangen?
Is het voor de olie-industrie nog wel een optie of zich uitsluitend te concentreren op een krimpende en steeds impopulairder wordende core business? Of wordt men, om zijn license to operate te behouden, gedwongen om te investeren in renewables of elektriciteit met een, naar het zich laat aanzien, structureel lager rendement dan dat van de olie-industrie?
Saoedi-Arabië
Gaan wij op de lange termijn toe naar een wereld waarin olie structureel minder winstgevend wordt? Zo’n vijftig jaar geleden verloren de grote Westerse oliebedrijven een groot deel van hun productie door nationalisaties. Zij kregen er ook iets voor terug: hogere prijzen. Er is echter een wereld denkbaar waarin men geen of minder dure olie uit schalie of deepwater wint, maar waar een land als Saoedi-Arabië veel meer produceert dan het nu doet.
Westerse oliebedrijven mogen dan geen stranded assets hebben onder hun bewezen reserves, Saoedi-Arabië (met een verhouding tussen bewezen reserves en productie van ongeveer zeventig) heeft die wel degelijk. Men kan daar de prijs hoog houden of de hoeveelheid olie die in de grond blijft zitten minimaliseren -maar niet beide.
De winstgevendheid van de Westerse oliebedrijven staat of valt bij de strategie van een land als Saoedi-Arabië om relatief weinig te produceren ten opzichte van hun geologisch potentieel. Blijft dat ook zo en is Opec, te samen met Rusland, in staat de cohesie op de lange termijn te bewaren als hun budgettaire problemen steeds groter worden en olie niet langer een schaarse grondstof is die we tot in lengte van dagen nodig zullen hebben?
Westerse oliebedrijven hebben veel grotere zorgen aan hun hoofd dan hun eigen stranded assets.