Eric Wiebes als minister van Economische Zaken & Klimaat. Wie aan het begin van dit jaar daar een lieve duit op had gezet, zou nu schatrijk zijn geweest. De VVD-staatssecretaris van Financiën worstelde destijds met de Belastingdienst en als gevolg daarvan ook met de Tweede Kamer. Hij komt natuurlijk niet meer terug na de verkiezingen, zo klonk het. Toch staat hij donderdag als lid van Rutte III op het bordes. In de energiewereld zijn de verwachtingen hooggespannen.
Een financiële tovenaar, schreef Het Parool in 2010 over toenmalig wethouder in Amsterdam Eric Wiebes (verkeer, ict en luchtkwaliteit). Hij voerde zo snel significante verbeteringen door op zijn beleidsterreinen, waartoe ook hoofdpijndossiers als de Noord-Zuidlijn en de taxibranche behoorden, dat de vraag was gerezen of hij niet binnenkort al zou zijn uitgeregeerd. VVD-Tweede Kamerlid Willibrord van Beek liet zelfs optekenen dat het niet zozeer de vraag is of Wiebes ooit minister wordt, maar wanneer. En: “Je hebt niet veel mensenkennis nodig om te beseffen dat hij een goudvinkje is.”
Weerbarstig
Van Beek kreeg gelijk. Na het vertrek van staatssecretaris Frans Weekers van Financiën in januari 2014 kreeg Wiebes, die zijn carrière begon bij Shell, diens portefeuille in Rutte II. In die hoedanigheid werd de afgestudeerd werktuigbouwkundige verantwoordelijk voor een nog veel ingewikkelder dossier: de Belastingdienst. In de maanden daarvoor was de organisatie veelvuldig negatief in het nieuws geweest. Vooral de late uitbetaling van veel huur-, zorg- en andere toeslagen lag politiek zeer gevoelig -Weekers was er over gestruikeld. Maar als iemand orde op zaken zou kunnen stellen, was het wel wonderkind Eric Wiebes.
De praktijk bleek echter weerbarstig. Een onder Wiebes geëntameerde reorganisatie van de Belastingdienst, die moest leiden tot het vertrek van zo’n 5.000 laaggeschoolde werknemers en het aannemen van 1.500 hoogopgeleide medewerkers, liep anders dan verwacht. De voor dit doel ontworpen vertrekregeling werd dusdanig losjes geformuleerd dat iederéén er gebruik van kon maken. Gevolg: er vertrokken vooral veel ouderen in hogere functies, terwijl degenen waarvoor de operatie was bedacht bleven zitten. De Kamer was woedend en Wiebes moest door het stof -een nieuwe ervaring.
Gewaardeerd
En toch staat hij aanstaande donderdag ‘gewoon’ op het bordes bij koning Willem-Alexander, als lid van de ministersploeg van Rutte III. En misschien nog wel verrassender: als bewindspersoon op Economische Zaken & Klimaat, het departement waar velen al met potlood de naam van een D66’er hadden opgeschreven. De precieze overwegingen voor zijn benoeming weten we niet, maar wellicht is het feit dat hij erin is geslaagd om ondanks de problemen bij de Belastingdienst zijn voorganger niet achterna te gaan al voldoende. Bovendien heeft de functionele woede van de Tweede Kamer een goede onderlinge verhouding nooit in de weg gestaan; Wiebes wordt gewaardeerd.
Als minister mag hij vanaf eind deze week uitvoering geven aan de groene ambities uit het regeerakkoord. Een compleet andere uitdaging dan die waar hij in zijn vorige periode voor stond, maar evenzeer ingewikkeld: de CO2-uitstoot moet in 2030 met 49% zijn verminderd ten opzichte van 1990. Dat vereist een veel snellere reductie dan de afgelopen jaren. Om dit te bereiken, zet het kabinet onder meer in op CCS, de invoering van een CO2-bodemprijs voor de elektriciteitssector, extra wind op zee en de sluiting van kolencentrales. En dan moet er ook nog een nieuwe Energieakkoord komen.
Onconventioneel
Spelers in de energiewereld zijn alvast positief gestemd. Hoeder van het Energieakkoord Ed Nijpels noemt Wiebes een “onconventioneel denker“, een type dat op dit terrein goed van pas kan komen. En ook milieuorganisaties zien potentie. “De groenste ministers die we de laatste jaren hebben gehad, zaten in een kabinet met de VVD en waren VVD’ers”, aldus een woordvoerder van Greenpeace in De Volkskrant. Daarmee is meteen een mogelijke valkuil voor Wiebes genoemd. Zijn prestaties zullen altijd worden vergeleken met die van zijn voorganger, partijgenoot Henk Kamp, wiens standvastigheid door vriend en vijand wordt geroemd. Of zoals energieonderzoeker Remco de Boer het formuleert: “Hij of zij [de opvolger van Kamp, red.] moet op Henk Kamp lijken“.