De eigenaren van de twee oudste kolencentrales in Nederland, Nuon en RWE, zeggen open te staan voor gesprekken met minister Eric Wiebes over een snellere uitfasering van kolen dan 2024. Nuon houdt zich op de vlakte over wat de voorwaarden voor zo’n gesprek zijn, RWE wil vooral extra subsidie voor een snellere overgang naar biomassa.
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) moet mogelijk van Nuon en RWE eisen om de kolen voor de Hemweg- en Amercentrale al in 2020 in de ban te doen in plaats van het afgesproken eindjaar 2024. Dit vanwege twee rechtelijke uitspraken in een zaak die is aangespannen en gewonnen door Urgenda. In het laatste vonnis van oktober 2018, stelt het gerechtshof dat de staat in 2020 een CO2-uitstootreductie moet hebben bereikt van 25% ten opzichte van 1990.
Of die 25% gehaald wordt, moet aanstaande vrijdag blijken. Dan presenteert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een snelle versie van de Nationale Energieverkennning (NEV). Cijfers van afgelopen jaren laten zien dat het behalen van 25% onzeker is (zie ook verder in dit artikel). In november vorig jaar kondigde minister Wiebes daarom aan dat er “serieus rekening gehouden moet worden” met het eerder uitfaseren van de kolen.
Kolencentrales in Nederland
Nederland heeft vijf kolencentrales. In 2030 is het gebruik van kolen voor de opwek van elektriciteit verboden. Dat heeft de huidige regering bepaald. Het betekent dat de drie nieuwste centrales in ons land in 2030 gesloten moeten zijn of over moeten zijn op iets anders dan kolen (bijvoorbeeld biomassa). Voor de twee oudste centrales in ons land geldt een eerdere datum, namelijk 2024.
Hemwegcentrale, eigenaar Nuon: uitfasering kolen 2024
Amercentrale, eigenaar RWE: uitfasering kolen 2024
Eemshavencentrale, eigenaar RWE: uitfasering 2030
Centrale Rotterdam, eigenaar Engie: uitfasering kolen 2030
Maasvlakte Power Plant 3, eigenaar Uniper: uitfasering kolen 2030
Amercentrale op 50% biomassa
Nuon zegt bij monde van woordvoerder Anouk IJfs “zeker open te staan voor een gesprek” met de minister over mogelijk sluiten van de Hemwegcentrale in 2020. Wel wil Nuon afwachten totdat het PBL met definitieve cijfers komt, voordat het inhoudelijke uitspraken doet over de voorwaarden in zo’n gesprek. In 2017, toen de overheid nog niet had besloten om kolen uit te faseren, was Nuon met minister Wiebes in gesprek over een compensatie van €55 mln om de centrale vervroegd te sluiten.
Die €55 mln bestond uit €40 mln voor een sociaal plan voor de werknemers van de Hemwegcentrale en €15 mln voor ontmanteling zelf. Toen de regering in 2018 besloot de Hemweg- en Amercentrale in 2024 te verbieden nog kolen te gebruiken, was daarmee “het gesprek over compensatie klaar”, aldus IJfs. “Op dat moment was voor ons een einddatum duidelijk en konden wij ons bedrijf daarop voorbereiden.”
RWE heeft besloten om de Amercentrale niet te sluiten, maar om te bouwen naar biomassacentrale. “Op dit moment draait 50% van de centrale op biomassa. De eerste helft van dit jaar moeten er een aantal technische aanpassingen worden gedaan, waardoor we eind 2019 voor 80% op biomassa stoken”, aldus woordvoerder Adriaan van der Maarel van RWE. “Het eventueel eerder sluiten van de Amercentrale in 2020 heeft voor de overheid geen enkele zin, want het levert geen extra CO2-uitstootreductie op, aangezien de centrale dan al bijna voor 80% op biomassa draait.”
RWE wil wel in gesprek met de overheid over de laatste 20% kolen en hoe daar zo snel mogelijk mee gestopt kan worden. Het hangt volgens Van der Maarel af van de subsidie die het Rijk beschikbaar stelt voor de bijstook van biomassa. “Biomassa heeft nog altijd een hogere prijs dan kolen en dus is SDE+-subsidie noodzakelijk om de kolencentrales om te bouwen naar biomassacentrales.”
Dat geldt ook voor de Eemshavencentrale, de andere kolencentrale in eigendom van RWE. “Deze centrale is op verzoek van de overheid gebouwd, in 2015 in gebruik genomen, en heeft meer dan €3 mrd gekost. Sluiting in 2030 betekent dat de centrale 15 jaar heeft gedraaid, maar zo’n investering doen wij niet voor slechts 15 jaar. We willen best praten over het sneller bijstoken van biomassa in de Eemshavencentrale, maar daar moet wel financiële compensatie voor komen”, aldus Van der Maarel.
NEV vrijdag is een snelle versie
Of de 25% CO2-uitstootreductie gehaald wordt, moet aanstaande vrijdag blijken. Dan presenteert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een snelle versie van de NEV. De NEV wordt ieder jaar gepubliceerd en laat de stand van zaken zien in Nederland ten opzichte van CO2-reductie, de opwek van hernieuwbare energie en energiebesparing in Nederland. De laatste cijfers stammen uit 2017, omdat in 2018 het PBL zijn handen vol had aan de doorrekening van het ontwerp-Klimaatakkoord. Dat is tevens de reden dat het vrijdag een ‘snelle of korte’ versie wordt van de NEV.
Het PBL concludeerde in 2017 nog dat het CO2-reductie percentage in 2020 uit zou komen ergens tussen de 19% en 27%, voornamelijk afhankelijk van de import en export van elektriciteit uit kolen. De Volkskrant schrijft deze woensdag op basis van anonieme bronnen dat de 25% niet gehaald wordt. Volgens de krant heeft de economische groei ervoor gezorgd dat het percentage in 2020 uitkomt op 21%. In november nam minister Wiebes ook een voorschot op de cijfers: “We moeten er serieus rekening mee houden dat de maatregelen die nu in de portefeuille zitten nog onvoldoende zijn” om toe te komen aan het Urgenda-doel.
Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, wil niet vooruitlopen op de PBL-publicatie, maar is ook op basis van de al bekende cijfers niet heel positief gestemd. “Als je ziet wat de CO2-uitstootreductie volgens het CBS was in 2017 en de laatste cijfers in 2018 laten dezelfde trend zien, dan vraag ik mij af hoe het kabinet dat gat tot 2020 denkt te dichten” zegt zij. “Ik ben daar zeer benieuwd naar, want ik geloof nog steeds in de rechtstaat en dat het kabinet dus toekomt aan de uitspraak in de klimaatzaak.” Volgens het CBS bedroeg de uitstoot in 2016 197 megaton CO2-equivalenten, 11% lager dan in 1990. In 2017 192,5 megaton CO2-equivalenten, 13% lager dan in 1990.
Minnesma is het komende jaar van plan “de druk op het kabinet nog flink op te voeren” om de doelstelling te halen. Voor Urgenda is het versneld uitfaseren van de kolen en het heropstarten van gascentrales een maatregel die snel minder tonnen CO2 oplevert. In het massaal ombouwen van de kolencentrales naar biomassacentrales ziet zij niets. “Biomassa is alleen op papier een CO2-vermindering. De eigenaren van kolencentrales krijgen enorme subsidies voor het overstappen op biomassa. Als ze dat geld niet meer krijgen, dan stoppen ze er subiet mee.”
Volgens Minnesma heeft minister Wiebes zich in de vingers gesneden toen hij de einddatum van 2024 en 2030 noemde voor het stoppen met kolen. “Nu moet hij alsnog opnieuw in gesprek moet met de eigenaren van de centrales voor eventuele compensatie, wil hij de kolencentrales nóg eerder sluiten.”
NEV houdt meer in dan CO2-uitstootreductie
Naast cijfers over de CO2-emissie zal uit de NEV vrijdag ook moeten blijken wat de prognose is voor het aandeel hernieuwbare energie en energiebesparing in 2020. De laatste officiële prognose uit 2017 gaat uit van 12,4%. Ook in dit geval zou het doel, hier 14%, dan dus niet worden gehaald . De energiebesparing komt volgens de laatste berekeningen uit op 75 PJ, terwijl de lat op 100 PJ ligt.
