Column

Het Gasgebouw is voor de buitenwereld weinig transparant. Wij gaan er simpelweg niet over, het is een schaakspel in het belang van de BV Nederland waar geen kaartjes voor worden verkocht. Met het stopzetten van de gasproductie in Groningen is het de vraag of deze onschendbare en intransparante status nog wel terecht is.

Mijn zoon vroeg me laatst of je in je eentje iets kan doen waardoor de wereld beter wordt. Mijn reflex is dan om ja te roepen. De realiteit ervaar ik toch anders.

Hoewel bestuurders en politici liever naar kerncentrales en de waterstofbackbone kijken dan naar wind op land, zijn we nog lang niet van de burger af. Je zou dan ook zuinig moeten zijn op je energiecoöperaties. Want díe investeren toevallig wel tijd, geld, geduld en liefde in alle zaken waar geen businesscase voor is.

Oorlog is geen moment om je gelijk te halen. Maar wel wil ik nogmaals de aandacht vestigen op iets wat tot op de dag van vandaag ten onrechte volstrekt onderbelicht is gebleven: de geopolitieke dimensie van de energietransitie.

Krapte op de gas- en wellicht straks ook de elektriciteitsmarkt staat mooie voornemens over een eerlijke energietransitie in de weg. Daarom moeten we het eindelijk eens hebben over de roze olifant in de kamer. En stop met het behandelen van energie als ieder ander product.

Wat hebben de coronapandemie, een vliegtuigcrash en een Europa-brede black-out met elkaar gemeen? Het gaat bij alle drie om een onwaarschijnlijke gebeurtenis, geflankeerd door een reeks van omstandigheden die de kans daarop versterken.

Volgens het zojuist uitgebrachte coalitieakkoord gaat de Nederlandse overheid tot en met 2030 €5 mrd uitgeven aan kernenergie. Dit draagt echter niets bij aan Fit for 55, bemoeilijkt de verdere opschaling van hernieuwbare energie en de rekening loopt onherroepelijk verder op, betoogt Jan-Coen van Elburg.

Het nieuwe IPCC-rapport heeft, zonder veel nieuws te brengen, geleid tot een stortvloed aan heftige reacties. Hoewel de emotie begrijpelijk is, is het nu vooral zaak het hoofd koel te houden. Radicale ideeën kunnen eenvoudig de energietransitie vertragen.

Wie had gedacht dat de ‘Summary for policy makers’ (SPM) van de IPCC-werkgroep die zich buigt over de wetenschappelijke kennis en ontwikkeling van klimaatverandering een toegankelijk recept voorschrijft voor klimaatbeleid, komt bedrogen uit. De stevigste conclusie is dat menselijk gedrag ondubbelzinnig (“unequivocal”) verantwoordelijk is voor de opwarming van lucht, zee en aarde. In de termen van het IPPC zou ik willen proberen een doorvertaling te maken naar de beleidsopgave voor Nederland.

Een van mijn favoriete sprekers is Ben Hunt Davis, die met zijn team roeide naar olympisch goud in Sydney in 2000. Je kan de link naar zijn verhaal makkelijk vinden door te googlen op “will it make the boat go faster”. Stel nou eens dat iedereen die in de energietransitie actief is, na de zomer van 2021 op zijn/haar computer een post-it plakt met deze vraag. Will it make the boat go faster? Hoe zorg je dat alles wat je elke dag doet niet een nieuwe barriere opwerpt, of een onzinnige regel goed praat, naar een paarse krokodil verwijst of langer alles in het oude laat hangen?

Het eerste jaarverslag van Invest-NL laat zien dat Invest-NL ondanks de ronkende woorden bij aanvang geen rol van betekenis in de financiering van de energietransitie heeft gespeeld. Dat kan en moet anders. Invest-NL moet veel scherper opereren maar er dienen ook een aantal structuurwijzigingen worden aangebracht zodat het fonds kan doen wat het moet doen: investeren.

Dat de rechtbank Shell behandelt als een algemene fossiele producent en niet als een olie- en gasproducent, is een ernstige tekortkoming van het woensdag uitgesproken vonnis. Men zou hier maatwerk mogen verwachten. Dat de rechtbank aanstuurt op 45% uitstootreductie, niet alleen voor Shell maar ook voor zijn afnemers, is meer dan een ongelukkige keuze. Het is een fout.

Rutte III zou het groenste kabinet ooit worden. Maar groene kwesties zoals de biodiversiteitscrisis, overmaat van actieve stikstof, de belabberde staat van de natuur, de slechte kwaliteit van oppervlaktewater en de grondwatercrisis kwamen de afgelopen vier jaar nauwelijks aan bod, en zelfs op het smalle groene element energie scoort Rutte III ondermaats omdat een unieke kans voor een energievriendelijkere samenleving verkwanseld werd.

Aan welke persoon denkt u bij de term ‘Green deal’? Aan Frans Timmermans? Hij presenteerde in 2019 de Europese Green Deal om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Of denkt u aan Alexandria Ocasio-Cortez? Zij presenteerde in de Verenigde Staten de Green New Deal om de energietransitie in de VS te versnellen. Of dacht u aan Mark Rutte en Maxime Verhagen? Waarschijnlijk niet. En toch zou dat niet gek zijn.

In een transitie moet je niet beroerd zijn om te leren, nieuwe inzichten op te doen en van koers te veranderen als dat nodig blijkt. Dat geldt ook voor de doelen op het gebied van zon, wind én het van gas los maken van woningen.