Column

In december presenteerde Eurocommissaris Frans Timmermans de Europese Green Deal. Het kritieke voorstel uit de Green Deal, een CO₂-heffing op vervuilende producten van buiten de Europese Unie (EU), kan al dit jaar effectief worden en daarmee de Europese klimaatambities vleugels geven. Tenminste, als Timmermans z’n troeven goed uitspeelt.

Duizend miljard euro. Zo hoog is de rekening van de Energiewende voor de Duitsers en tot een substantiële vermindering van de emissies van broeikasgassen heeft het tot nu toe niet geleid. Het stilleggen van goed functionerende kerncentrales is een stap terug en werd vooral ingegeven door electorale overwegingen; de weerstand onder de Duitsers tegen kerncentrales is blijvend.

“Plannen olie- en gasbedrijven blokkeren klimaatakkoord”, kopte de NOS eind vorige week. Om te vervolgen met: “de investeringen die olie- en gasbedrijven als Shell en BP de komende vijf jaar willen doen, maken het onmogelijk om de klimaatdoelen van Parijs te halen.”

Vraag een ingenieur, jurist, bankier of ondernemer naar de haalbaarheid van de Nederlandse klimaatdoelstelling –een afname van de CO₂-uitstoot met 49% in 2030 ten opzichte van 1990– en het antwoord zal veelal positief zijn. De ingenieur weet voor elke vervuilende techniek vaak wel een schoon alternatief. Juristen bedenken zo een paar aanpassingen in wetteksten om in 2030 aan de regels te kunnen voldoen. Bankiers staan te springen om de transitie te financieren en tenslotte moet de eerste ondernemer die wegloopt voor een ambitieuze doelstelling nog geboren worden.

Het is nu al een cliché. De vlag gaat uit in veel gemeenten, in het bijzonder Den Haag, Rotterdam en Dordrecht vanwege de -in ieder geval financieel gezien- succesvolle verkoop van Eneco. Wat te doen met dat geld?

Voorspellingen lopen het risico vast te zitten aan ons huidige wereldbeeld. In werkelijkheid zal onze kijk op de wereld, en de manier waarop wij met de wereld omgaan, diepgaand veranderen met de tijd. Veel dingen waarvan wij impliciet aannemen dat ze vanzelfsprekend zijn, zijn dat helemaal niet. Scenario’s zijn een manier om ons te bevrijden van het keurslijf van ons wereldbeeld.

De revolte onder boeren heeft op het oog weinig te maken met klimaatproblematiek en de energietransitie. Echter, er is een interessante parallel te trekken en voor wie de rust bewaart is er zeker perspectief te halen uit de relatie.

Er is niet één burger. Er zijn er miljoenen en ze hebben allemaal een andere wens, een andere motivatie en -en dat is misschien nog wel het belangrijkste- een andere omstandigheid. Je kunt nog zoveel willen, maar als je al overwerkt bent of de eindjes aan elkaar moet knopen, is het lastiger om je in te zetten voor verduurzaming dan als je tijd en geld over hebt.

Het seismische risico is op dit moment in Loppersum vergelijkbaar aan dat in Wenen, zo stelt minister Wiebes in een uitgelekte brief aan een aantal burgemeesters. Hij had ook Roermond als voorbeeld kunnen gebruiken. Of Brussel. Of Bern.

Nederland is sterker uit de Watersnoodramp van 1953 gekomen, omdat die crisis de aanzet gaf voor de latere bouw van de Deltawerken. Daaruit kunnen we hoop putten nu we opnieuw in staat van crisis verkeren. Een klimaatcrisis welteverstaan, die vraagt om een ingrijpende en snelle energietransitie om de Noordzee andermaal buiten de deur te houden. Hiervoor is meer nodig dan een sterk Klimaatakkoord. Een anti-Klimaatakkoord zou pas echt zoden aan de dijk zetten.

Energie-Wende: Wachstum und Wohlstand ohne Erdöl und Uran. Het lukte me recent dit boek uit 1980 te bemachtigen. Het boek heeft geschiedenis geschreven: het introduceerde de term Energiewende. Het biedt een fascinerend beeld hoe alternatief Duitsland in die tijd tegen energie aankeek.

De olie-industrie heeft over schalieolie altijd gemengde gevoelens gehad. Schalieolie uit de VS zorgde ervoor dat de olieprijzen de laatste 5 jaar rond de 60 dollar per vat lagen en niet rond de 120 dollar, zoals in de 5 jaar daarvoor. Maar nu is de vraag: hoe lang kan schalieolie nog doorgroeien?

De producenten van schalieolie in de VS bevinden zich financieel in zwaar weer. Winst is er tot nu toe, voor deze industrie als geheel, niet gemaakt. Er is veel geld geleend en de financieringslasten lopen langzaam op. Voor een hogere rente zijn deze bedrijven net zo benauwd als voor lagere olieprijzen. De animo onder investeerders om meer geld in deze industrie te pompen neemt langzaam maar zeker af.

De afgelopen jaren was er veel kritiek op het klimaatbeleid van president Trump. Dat was terecht. Het opzeggen van het klimaatverdrag van Parijs of het terugdraaien van maatregelen om methaanemissies tegen te gaan zijn niet te verdedigen.

De jaren rond 2004 werkte ik vanuit het Ministerie van Economische zaken mee aan de liberalisering van de energiemarkt. Consumenten kregen toen de keuze om te switchen van energieleverancier. Als ik daar op terug kijk heb ik er een dubbel gevoel bij. De jaren na 2004 waren bepaald niet best voor de waardering van deze liberalisering. Mensen maakte weinig gebruik van hun overstapmogelijkheden (6% in 2007), er was heel veel chaos in de administratie en het regende klachten.