Trilemma

De Russische inval in Oekraïne heeft de nadelen van de grote EU-afhankelijkheid van Rusland op het gebied van energie pijnlijk duidelijk gemaakt. Dat laat zich vooral voelen op het gebied van aardgas, een brandstof die zich veel minder makkelijk dan olie of kolen over grote afstanden laat vervoeren. Een brandstof waarvan het transport in relatief hoge mate gebonden is aan bestaande pijpleidingen.

De oproep van de #StopGazprom-campagne aan gemeenten en waterschappen om hun gascontracten met Gazprom op te zeggen is gevoelsmatig goed te begrijpen, maar rationeel gezien zeer onverstandig. Opzeggen van de contracten zal in de meeste gevallen contraproductief uitpakken. In plaats van minder zal er juist meer geld in Poetins oorlogskas vloeien.

Het is de hoogste tijd een fatsoenlijke regeling leveringszekerheid op te stellen. De huidige regeling benadeelt niet alleen kleinverbruikers, maar brengt ook grote risico’s met zich mee voor overnemende energieleveranciers. De rechter kan namelijk beslissen dat het inleveren of intrekken van een leveringsvergunning niet automatisch het einde van de leveringsovereenkomsten betekent.

De energietransitie is een opgave van formaat. In korte tijd moet er veel gebeuren terwijl de mogelijkheden beperkt zijn. Het is zaak de beschikbare middelen zo goed mogelijk in te zetten. Het actieplan ‘Opgewekt Opslaan’ van ChristenUnie en VVD voldoet niet aan die eis.

Ruim anderhalf jaar geleden, in mei 2020, zorgden kortstondig negatieve olieprijzen voor koppen in de kranten. Sinds die tijd is de olieprijs aan een gestage opmars begonnen. Afgelopen week schommelde de prijs voor Brent-olie (front month contract) rond de $95 per vat. Dated Brent (voor fysieke ladingen) voor levering op korte termijn kwam zelfs korte tijd boven de $100 per vat.

Donderdag 3 februari jongstleden organiseerde de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over het elektriciteitsnet. Het initiatief voor dit gesprek werd genomen door Kamerlid Silvio Erkens (VVD). De vragen die hij in zijn voorstel formuleerde waren uitstekend, maar de kernvragen bleven helaas onbeantwoord.

Het halen van de opgehoogde klimaatambities voor 2030 van Rutte IV vereist ingrijpende maatregelen. Deze zitten echter niet in het coalitieakkoord; daar zijn de partijen het bij de onderhandelingen helaas niet over eens geworden. Individuele bewindspersonen krijgen deze noodzakelijke ingrepen nu nauwelijks nog voor elkaar, terwijl er echt haast geboden is. Dat vraagt om een aanvullend politiek en maatschappelijk akkoord.

Of men op de lange termijn, in het huidige systeem van geliberaliseerde markten met veel gas-geïndexeerde kortetermijncontracten, beter of slechter uit is ten opzichte van het oude systeem met olie-geïndexeerde contracten met een looptijd van wel twintig jaar, is geen uitgemaakte zaak. Maar voor Europa vormt het zeker een risico. Wat wel zeker lijkt, is dat Europa zich op moet maken voor grote schommelingen in de Europese prijzen voor energie in het algemeen en gas in het bijzonder.

Provincies willen een regierol bij het ontwikkelen van regionale energie-infrastructuur en roepen de regering op om die rol wettelijk te verankeren. De provincies willen samen met gemeenten en netbeheerders onderzoeken welke (mogelijke) knelpunten er zijn, om daarna te kiezen welke uitbreidingen eerder en welke later plaatsvinden. Daarbij zijn pijnlijke keuzes onvermijdelijk, en omdat provincies democratisch gekozen zijn, vindt het Interprovinciaal Overleg (IPO) daarom de regierol voor provincies voor de hand liggend.

Bij de duiding van het coalitieakkoord Rutte IV is er rond het thema klimaat veel aandacht voor de ambities, de keuze voor kerncentrales en de vele extra miljarden euro’s. Een minder in het oog springend onderdeel is de bijmengverplichting van 20% groen gas in het gasnet van de gebouwde omgeving. Deze verplichting kan echter een flink effect hebben.

Vlak voor de kerst publiceerde Acer, het Europese agentschap voor de samenwerking van energieregulators, aanbevelingen om één van de Europese Netcodes aan te passen. Het gaat om de code voor capaciteitstoewijzing en congestiebeheer, beter bekend als de CACM Code. Trilemma sprak hierover met Mathieu Fransen.

De gasopslagen zijn dit jaar bijzonder slecht gevuld. Belangrijker nog, die lage vullingsgraad werd al aan het begin van de afgelopen zomer geconstateerd. Oproepen door Gasunie en in de Tweede Kamer zijn ongetwijfeld goed bedoeld maar verhullen ook de complexiteit van het probleem. De kwestie van leveringszekerheid van de gasvoorziening bestaat namelijk uit meerdere deelproblemen, is grotendeels internationaal van aard en eenvoudige oplossingen ontbreken.

Het ontwerp van de elektriciteitsmarkt zal ook de komende maanden zowel in Nederland als ook in de EU intensief besproken worden. Hoog tijd om enkele mythes te ontmaskeren.

Gasprijzen staan op dit moment in het middelpunt van de belangstelling. Ze leiden tot stijgende energierekeningen, omvallende energieleveranciers en producenten van kunstmest of aluminium die de productie verminderen. De inflatiecijfers zijn sinds lange tijd niet zo hoog geweest.

Als de klanten van Welkom Energie over een grootverbruikersaansluiting hadden beschikt, dan waren ze bij het ter ziele gaan van hun leverancier zeer waarschijnlijk beter uit geweest dan als ‘beschermde’ kleinverbruiker. Dat is de wrange uitkomst van de speciale bescherming die kleinverbruikers ‘genieten’ via het vergunningenstelstel en de daaraan gekoppelde regelingen leveringszekerheid.