Standaardisatie: sleutel voor succesvolle energietransitie

Standaardisatie is cruciaal voor de energietransitie omdat het de efficiëntie verhoogt en kosten verlaagt. Bovendien benut dit de schaarse technische arbeidskrachten optimaal. In onderstaande opinie roept Martijn Duvoort (directeur Energie bij Arcadis) overheden en projectontwikkelaars op om meer vanuit standaard concepten te denken en te handelen.

De energietransitie is zo’n beetje de grootste uitdagingen waar we vandaag de dag in Nederland voor staan. Om deze transitie succesvol te laten verlopen, moeten we nieuwe technologieën opschalen, zoals grootschalige offshore wind, de productie van waterstof door elektrolyse en de elektrificatie van warmte. Ook energie-infrastructuren moeten we rap en op ongekende schaal versterken. Om deze enorme opgave te laten slagen, moeten we meer aandacht hebben voor standaardisatie van aanpak, techniek en organisatie. Het kan niet anders.

In dit artikel bespreek ik waarom standaardisatie volgens mij essentieel is voor de energietransitie en roep ik zowel overheden als projectontwikkelaars op om meer aandacht te besteden aan standaardisatie. Het is essentieel dat deze partijen hun specifieke inzichten en voorkeuren opzijzetten en zichzelf uitdagen waar mogelijk een meer uniforme aanpak te volgen. Ik verken drie specifieke voorbeelden: de offshore windsector, energie-infrastructuur en de stedelijke energietransitie.

Offshore windsector: herstel van winstgevendheid

De groei van offshore wind is cruciaal voor onze toekomstige energievoorziening en het behalen van de Nederlandse emissiedoelstellingen. Momenteel worstelen marktpartijen met het krijgen van een rendabele businesscase voor offshore windparken. De oorzaken hiervoor zijn divers: de kosten van kapitaal, materiaal en installatie zijn hoog, terwijl er tegelijkertijd druk staat op de elektriciteitsprijs en flexibilisering van de vraagzijde slechts mondjesmaat op gang komt. Een van de mogelijke oplossingen zit in het verbeteren van kostenefficiëntie in de keten. Betere afstemming tussen partijen en standaardisatie zijn belangrijke middelen om de efficiëntie te verhogen en daarmee de kosten te verlagen.

Een goed voorbeeld hiervan is de North Seas Standard, ontwikkeld door NedZero. Deze standaard richt zich op de harmonisatie van het ontwerp van windturbines op de Noordzee. Door deze standaard te hanteren ontstaat bijvoorbeeld een maximum aan zaken als fundering en rotordiameter en daarmee ook een maximum aan de afmetingen van de installatiekraan en -schepen. Daardoor kan de gehele keten efficiënter werken, kosten besparen en is er meer zekerheid dat gedane investeringen kunnen renderen. Zo is standaardisatie een belangrijke manier om de offshore windsector te laten floreren.

Energie-infrastructuur: opschaling van investeringen mogelijk maken

In geheel Noordwest-Europa wordt de komende decennia zwaar geïnvesteerd in (capaciteit)uitbreiding van zowel gas- als elektriciteitsnetwerken. Of het nu gaat om het aanleggen van nieuwe verbindingen of verzwaring van bestaande, al deze projecten worden beperkt door beschikbare middelen. Vooral de technische kennis en kunde die nodig is voor de vergunningen, engineering en uitvoering van de projecten zal schaars blijven gedurende de energietransitie de komende decennia.

Het is daarom essentieel om projecten zo efficiënt mogelijk in te richten en de basis van arbeidskrachten zo mogelijk te verbreden door uitbesteding en internationalisering mogelijk te maken. Om buitenlandse arbeidskrachten in te kunnen zetten voor bijvoorbeeld het oplossen van Nederlandse netcongestie of Duitse netwerk-uitbreidingsprojecten, is standaardisatie van vraagstelling, projectaanpak en te gebruiken modellen essentieel.

Nu hebben we in de Nederlandse energiesector (gelukkig) een cultuur die gedragen wordt door inhoudelijke specialisten. Deze experts zijn erin getraind om de beste oplossing te vinden voor problemen en de meest elegante ontwerpen te selecteren. Technisch optimaal en kostenefficiënt was decennialang het credo voor ieder vraagstuk. Het nadeel van deze denkwijze is dat er veel specifieke ontwerpen gemaakt zijn voor bijvoorbeeld transformatorstations en vakwerkmasten. In het licht van de huidige (en aanstaande) uitbreidingsnoodzaak is er in de toekomst minder ruimte voor deze specifieke aanpak.

Netwerkbedrijven zullen zich meer moeten richten op gestandaardiseerde procedures en specificaties. Dus kies voor gebruik van standaard componenten en accepteer dat er daarbij situaties ontstaan waarbij oplossingen overgedimensioneerd zijn voor de situatie. Implementeer netmodellen in internationaal geaccepteerde software, ook waar eigen tools handzamer lijken. Dit zorgt niet alleen voor een efficiënter gebruik van beschikbare resources, maar ook voor een snellere uitvoering van projecten.

Stedelijke Energietransitie: opschaling door vaste organisatie en samenwerkingsmodellen

De afgelopen jaren hebben Nederlandse gemeenten hard gewerkt aan hun energietransitie plannen zoals hun Regionale Energie Strategieën (RES) en meer specifiek hun Transitievisie Warmte. Deze processen werden gekenmerkt door weinig centrale regie vanuit het Rijk om lokale voordelen en uitdagingen aan te pakken, aangezien geen enkele gemeente hetzelfde is.

Nu we van studie naar implementatie en uitvoering bewegen, gaan gemeenten logischerwijs op dit proces door en slaan hun eigen weg in: bij realisatie van warmtesystemen kiest de ene gemeente voor een coöperatiemodel, een andere voor het oprichten van een gemeentelijk warmtebedrijf en weer een andere laat het over aan de markt en richt zich op individuele elektrificatie van huishoudens.

Het probleem met al deze initiatieven is het gebrek aan uniformiteit in de organisatorische opzet. Hierdoor zijn de huidige generatie warmteprojecten door heel Nederland van unieke aard. Dit is slecht schaalbaar voor financiers, ontwikkelaars en ingenieurs: projecten zijn veelal kleinschalig en aangezien er in de gehele sector sprake is van een tekort aan uitvoeringscapaciteit, is het voor partijen lastig de projecten op te pakken. Ook hier geldt: door standaardisatie kunnen we zorgen voor uniformiteit in aanpak en uitvoering.

Conclusie: standaardisatie als sleutel tot succes

Om de energietransitie succesvol te maken, moeten we meer focussen op standaardisatie. Dit is noodzakelijk vanwege de druk op kosten, de beschikbaarheid van voldoende mensen voor projectuitvoering, en de mogelijkheid om vooruit te plannen. Of het nu gaat om aanpak, modelberekeningen, het vergunningenproces, de technische specificaties of de organisatorische modellen, standaardisatie is essentieel om de schaal en snelheid te bereiken die nodig is voor een succesvolle energietransitie.

Het zou goed zijn als overheden en projectontwikkelaars meer oog zouden hebben voor standaardisatie. Streven naar gestandaardiseerde oplossingen is niet alleen noodzakelijk om efficiëntie te verhogen en kosten te verlagen, maar essentieel om de energietransitie te versnellen. Het biedt een logische route om de krapte op de arbeidsmarkt te adresseren. Broodnodig om de ambitieuze doelstellingen voor duurzame energie te realiseren en een toekomstbestendige energie-infrastructuur op te bouwen.