‘Succes Deense warmtebedrijven ligt vooral aan transparantie’

64% van de huishoudens in Denemarken is aangesloten op een warmtenet. Het is daarmee de meestgebruikte manier van verwarmen. In Nederland wordt gekeken naar het warmtenet als alternatief voor de gasaansluiting. Volgens CEO van het Deense warmtebedrijf Holte Fjernvarme, Bjørk Paamand Olsen, ligt de sleutel tot succes in transparant zijn.

Holte Fjernvarme is één van de vierhonderd warmtebedrijven die in Denemarken bestaan. Op uitnodiging van Energeia is Paamand Olsen in Nederland om te spreken over de verschillen tussen de Deense en Nederlandse warmtemarkt.

Denemarken en Nederland

In Nederland is ongeveer 5% van de huishoudens op een warmtenet aangesloten. Om het aardgasverbruik te verminderen, kijkt de overheid mede naar het warmtenet als alternatief en is de verwachting dat het aantal aansluitingen de komende jaren zal groeien. Wat kan geleerd worden van de Deense situatie?

Paamand Olsen: “Holte Fjernvarme [Holte Stadswarmte, red.] heeft ongeveer vijf duizend aansluitingen in een dichtbevolkt gebied net boven Kopenhagen. Denemarken startte met verwarming via warmtenetten net na de oliecrisis in de jaren ’70, nu is stadswarmtelevering de meest voorkomende manier van verwarmen in het land.” Er wordt voor ongeveer 135 PJ per jaar aan warmte geleverd aan huizen, dat is 50% van het totale energieverbruik voor verwarming in woningen in Denemarken.

Volgens Paamand Olsen zijn de Denen “zeer tevreden” over de stadswarmtelevering. “Het is een betrouwbare warmtebron, en in Denemarken heeft het de laagste prijs.” Maar de grootste sleutel tot succes ligt volgens de CEO in “transparantie. Zelfs als een klant wil weten hoeveel geld wij aan koffie hebben besteed, dan kunnen ze dat opvragen.”

Coöperatie

Het voornaamste verschil tussen Nederland en Denemarken is de bedrijfsstructuur van het warmtebedrijf. “In Denemarken zijn warmtebedrijven coöperaties, met een professioneel en betaald bestuur. Maar burgers zijn de eigenaren van het bedrijf en hebben zo zeggenschap. Dat houdt de prijs laag.” In Denemarken is het warmtebedrijven bij wet verboden om winst te maken, een eventuele marge wordt gebruikt voor de aanleg van nieuwe netten. “Startkapitaal komt uit een eerste aansluitbijdrage van ongeveer €1.000, er is financiering voor de aanleg van warmtenetten vanuit gemeenten, en we krijgen bovendien gemakkelijk een lening tegen een lage rente. In Denemarken wordt investeren in een warmtenet gezien als een stabiele en veilige investering, omdat er gegarandeerd wordt aangesloten en gemeenten vaak garant staan.”

“Als een klant wil weten hoeveel geld wij aan koffie hebben besteed, dan kunnen ze dat opvragen”

Tot begin dit jaar waren huishoudens die in een bepaald gebied woonden dat door de gemeente was aangewezen als stadswarmtegebied, verplicht om aan te sluiten op het net. Sinds 2019 is dit in Denemarken afgeschaft om huishoudens een alternatieve keuze te geven, maar die plicht heeft er wel voor gezorgd dat de aanleg van warmtenetten op gang is gekomen, vertelt Paamand Olsen.

Rendement

In Nederland mogen warmtebedrijven rendement maken over hun warmtelevering, al beschermt de Warmtewet de consument. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) stelt ieder jaar een maximum vast voor de warmteprijs en het vastrecht. In Denemarken is het meer gereguleerd. Paamand Olsen: “De meeste Denen weten niet eens dat feitelijk gezien zij de eigenaar van het bedrijf zijn. Zolang we goede warmtelevering bieden en ontzorgen, zijn onze klanten blij.” Paamand Olsen denkt dat commerciële warmtebedrijven, zoals in Nederland, het vertrouwen kunnen winnen door volledig transparant te zijn over de rendementen die gemaakt worden.

Wat volgens de CEO een belangrijke voorwaarde is voor een lage consumentenprijs, is het in handen hebben van de leidingen. “Zowel de distributienetten naar de huizen, als de hoofdtransportleiding is van ons. Zo kunnen we goed onderhandelen over de inkoopprijs van warmte van onze bron.” De tarieven voor warmte zijn gebaseerd op de kosten die het warmtebedrijf daadwerkelijk maakt. Er zijn benchmarks tussen bedrijven over deze tarieven, consumenten weten zo waar zij voor betalen en kunnen dat vergelijken met andere warmtebedrijven. Ze kunnen niet overstappen, een warmteleverancier krijgt een bepaald gebied toebedeeld, maar de klant kan zijn warmtebedrijf wel aanspreken op het tarief.

De rekening

In Denemarken betaalt een consument gemiddeld €1.800 tot €2.000 per jaar aan warmteverbruik. Dat is gebaseerd op een warmteverbruik van ongeveer 65 GJ en een huisgrootte van 130 vierkante meter, een “standaard verbruik en huis in Denemarken”, aldus Paamand Olsen. In Nederland ligt het gemiddelde verbruik voor een vrijstaand huis op 47 GJ per jaar, de maximum warmteprijs op €28,47 per GJ en de vaste kosten rond de €550 per jaar. Voor een vrijstaand huis in Nederland zou de warmterekening op basis van die kosten rond de €1.850 uitkomen. Er moet wel gezegd worden dat in Denemarken afnemers op hetzelfde warmtenet toch verschillende rekeningen kunnen hebben. Paamand Olsen: “Woon je dicht bij de warmtebron dan kost het minder energie de warmte naar jouw huis te brengen en betaal je minder dan iemand die ver van de bron woont. Dat is in Denemarken algemeen geaccepteerd.”

Paamand Olsen: “Onze grootste ambitie is om onze warmtenetten verder te verduurzamen. Uit klanttevredenheidsonderzoek blijkt dat onze klanten de prijs erg belangrijk vinden, maar we zien een trend dat duurzame warmte steeds belangrijker wordt.” Op dit moment haalt Holte Fjernvarme voor ongeveer 60% warmte uit afvalverwerking en biomassa, voor 24% uit een warmtekrachtkoppeling op aardgas en voor 15% uit verbranding van kolen. “De ambitie is om het aandeel biomassa te verhogen. Ook kijken we naar geothermie, maar omdat dat een risicovolle investering is moeten we dat doen met andere Deense warmtebedrijven”, aldus Paamand Olsen.

De CEO pleit vooral voor transparantie en benchmarks in de Nederlandse warmtemarkt. “Het zorgt voor draagvlak voor nieuwe warmtenetten, en vertrouwen onder bestaande klanten.”