Houd de kleinverbruikersmarkt tegen het licht

Recente ontwikkelingen op de consumentenmarkt voor energie laten zien dat het de hoogste tijd is om het marktontwerp eens goed tegen het licht te houden. De taak die de politiek zich zou moeten stellen is het creëren van een speelveld dat recht doet aan enerzijds (politieke) doelen zoals rechtvaardigheid, betaalbaarheid en duurzaamheid en anderzijds optimaal gebruik maakt van de voordelen die een vrije markt te bieden heeft, zoals keuzemogelijkheden, klantgerichtheid, innovatie en efficiëntie.

Trilemma 23 jan. 23

Afbouw saldering vraagt om steun én garantie terugverdientijd

Centraal in het Kamerdebat over het Wetsvoorstel over de afbouw van de saldering van zonnestroom door huishoudens stond de zorg over de terugverdientijd van investeringen in panelen. Die zorg heeft een grond, want de terugverdientijd zonder salderen kan fors oplopen. Behoud van salderen zal de energietransitie echter frustreren en minder sociaal maken. Zaak voor de minister om deze terugverdientijd beter te borgen en zo steun te krijgen voor het belangrijke wetsvoorstel.

Trilemma 9 jan. 23

Adempauze in de discussie rond de hervorming van de Europese elektriciteitsmarkt

Enige tijd terug heeft de Europese Commissie aangekondigd om voor de kerstdagen een consultatie te starten over de hervorming van de elektriciteitsmarkt. Maar die consultatie is nog niet verschenen. Tijd voor een korte adempauze en gelegenheid om kennis te nemen van diverse position papers die zijn gepubliceerd als voorschot op deze belangrijke consultatie.

Trilemma 9 jan. 23

Energiecrisis en energietransitie

Voordat zomer 2021 de Russische gasexport naar Europa begon te verminderen was de Europese gasmarkt begin 2021 al krapper aan het worden. Daarbij speelden vele factoren mee, aan de vraag én aanbodkant.

Trilemma 27 dec. 22

Verplicht vaste energiecontracten? Bezint eer ge begint!

Eind november informeerde minister Rob Jetten (Klimaat en Energie, D66) de Tweede Kamer over de stand van zaken met betrekking tot energiecontracten voor kleinverbruikers. In de brief wordt de vinger op diverse pijnlijke plekken gelegd, zoals grote prijsverschillen tussen bestaande en nieuwe klanten voor één en hetzelfde product. Die verschillen kunnen oplopen tot maar liefst een factor drie.

Trilemma 27 dec. 22

Uit de oude doos: wobbly gasturbines als breekijzer voor de vrije gasmarkt

Eind vorige eeuw deed zich een merkwaardig fenomeen voor. Europa wilde vrije leverancierskeuze introduceren voor elektriciteit en gas om de energiekosten voor gebruikers te verlagen en zodoende de Europese industrie mondiaal concurrerender te maken. Nederland steunde de beoogde liberalisering van elektriciteit van harte, maar bij gas lag Nederland dwars.

Trilemma 12 dec. 22

Pak leveringszekerheid gas structureel aan

Europa heeft zich wat betreft de gasmarkt in een zeer kwetsbare positie gemanoeuvreerd. Omdat de nood nu hoog is, is het begrijpelijk dat snelheid van acties soms belangrijker wordt gevonden dan zorgvuldigheid ervan. Desondanks doen beleidsmakers er goed aan om toch zoveel mogelijk te zoeken naar maatregelen die bijdragen aan structurele verbeteringen van met name de gasmarkt.

Trilemma 12 dec. 22

De uitdaging ligt bij burger, boer en vervoer

Het bekt lekker in politiek en media: de overheid moet meer doen en vooral grote vervuilende bedrijven moeten stappen maken. Dat ook van de burger als automobilist, bewoner en omwonende offers gevraagd moeten worden, ligt een stuk minder lekker. Dit wordt de uitdaging voor het komend decennium.

Trilemma 28 nov. 22

Wie daagt de netbeheerders uit?

Een structurele aanpak van de netschaarsteproblematiek blijft achterwege; alle aandacht gaat uit naar de kortetermijnproblemen. Een lichtpuntje was de Tweede Kamermotie uit 2021 die vroeg om een onderzoek naar het 'right to challenge'-principe. Het idee is dat als andere partijen dan de netbeheerder de mogelijkheid krijgen om netuitbreidingen te realiseren, er wellicht sneller meer transportcapaciteit bijkomt. Maar ook dat idee lijkt inmiddels dood en begraven. Dat is onterecht.

Trilemma 28 nov. 22

Welke investeringen in olie en gas zijn nog acceptabel?

Met de toenemende aandacht voor klimaatverandering wordt ook steeds meer de discussie gevoerd of, en in welke mate, investeringen door de olie- en gasindustrie nog acceptabel zijn. Daarbij wordt vaak gesteld dat investeringen in nieuwe olie- en gasvelden niet in lijn zouden zijn met een beperking van de opwarming tot 1,5°C. De werkelijkheid ligt gecompliceerder.

Trilemma 14 nov. 22

Prijsplafond: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald

Over enkele weken treedt het prijsplafond voor energieleveringen aan kleinverbruikers in werking, maar over de precieze uitwerking wordt nog volop gediscussieerd. Eén van de pijnpunten is de vrees dat energiebedrijven bovenmatig veel aan de regeling gaan verdienen. Die vrees is terecht.

Trilemma 14 nov. 22

Politiek gezwalk rond privaat en publiek hindert energietransitie

De laatste vijftien jaar hebben ongeveer tweehonderd gemeenten en een tiental provincies besloten hun energiebedrijf inclusief warmtenetten aan private partijen te voorkopen; dit met volle steun vanuit een meerderheid in het parlement en gestuurd vanuit de opeenvolgende ministers van EZK. Dezelfde overheden én politieke fracties pleiten nu weer voor een publieke marktordening.

Trilemma 31 okt. 22

Over speculatie, consumentenbescherming en een Grieks model

CDA-Kamerlid Henri Bontenbal zegt dat de markt is doorgeschoten en dat nu betere consumentenbescherming nodig is. Het is correcter om te zeggen dat nu de prijzen zijn doorgeschoten pas goed blijkt hoe belangrijk consumentenbescherming is, maar dat consumentenbescherming ook door kan schieten.

Trilemma 31 okt. 22

Een rationele discussie over extra Groningen productie is in Nederland niet meer mogelijk

Iedereen kijkt door zijn of haar eigen bril naar de gaswinning rondom Groningen en in bredere zin naar de huidige gascrisis. In dit artikel worden zo droog en nuchter mogelijk de voor- en nadelen van een tijdelijke extra Groningen productie op een rij gezet. En wordt de vraag gesteld: waarom is hierover in Nederland geen rationele discussie meer mogelijk?

Trilemma 17 okt. 22

Wie houdt toezicht op de toezichthouder?

Het aanbieden van vaste tarieven voor langere termijnen zou als financiële dienstverlening moeten wordt beschouwd. Belangrijk daarbij is dat de consument keuze behoudt. Wat bovendien nodig is, is dat leveranciers is dat leveranciers in staat worden gesteld te specialiseren en diversifiëren.

Trilemma 17 okt. 22

Maak reconciliatie een zaak van Tennet en leverancier

Tennet alloceert verbruik bij de PV-partij en die allocaties kunnen in de loop van de daaropvolgende maanden nog significant worden aangepast (wat reconciliatie genoemd wordt). De PV-partij draait op voor deze kosten of opbrengsten, maar in feite horen ze thuis bij de leverancier. Beter zou zijn om reconciliatie niet langer via PV-partijen af te handelen, maar rechtstreeks tussen Tennet en de betreffende leverancier te verrekenen.

Trilemma 17 okt. 22

Dynamische tarieven en het energieplafond

Bij dynamische tarieven betalen consumenten voor het werkelijke verbruik in enig uur de bijbehorende uurtarieven op basis van gerealiseerde dagvooruit-uurprijzen op de elektriciteitsbeurs Epex Spot. Deze tarieven stimuleren afnemers om tijdens dure uren het verbruik zo veel mogelijk te verlagen ten gunste van verbruik in relatief goedkope uren. Daarmee kan niet alleen geld worden bespaard, maar wordt ook een bijdrage geleverd aan een energie-efficiëntere elektriciteitsmarkt.

Trilemma 3 okt. 22

De stroom zoeken op een pad van vallen en opstaan

De roep om meer regie in de energietransitie is luid. Het gaat immers niet snel genoeg. Maar een transitie laat zich niet makkelijk sturen. In een recent verschenen essay wordt het perspectief van het ecosysteem gebruikt om te analyseren hoe het energielandschap in elkaar zit en welke sturing daarbij past. Toch blijkt het niet makkelijk om concrete aanbevelingen te doen.

Trilemma 3 okt. 22

Vier vermoedens voor de gasmarkt

Met een afnemende invloed van de coronapandemie, en een daarmee aantrekkende vraag, zag ontstond gedurende de eerste helft van 2021 een nieuwe situatie op de internationale gasmarkten. Deze sloegen toen om van ruim naar krap. Met die krappere markten op de achtergrond begon Poetin aan een ongewis avontuur, met grote gevolgen voor de Europese gasmarkt.

Opinie • Trilemma 19 sep. 22

Welk regelbaar vermogen moet waarvoor subsidie krijgen?

Het regeerakkoord heeft €1 mrd vrijgemaakt voor CO₂-vrij regelbaar vermogen, om zo te zorgen voor een zekere elektriciteitsvoorziening op momenten zonder energie uit wind en zon. Een studie vanuit het uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord bevestigde deze wens tot subsidies nog eens. De behoefte aan regelbaar vermogen wordt in dat rapport echter opgeklopt en alternatieven voor centrales niet beschouwd of weggezet. Daarmee dreigt een eenzijdige en onnodig dure route.

Trilemma • Trilemma 19 sep. 22

Dynamische tarieven voor iedereen en stop met salderen

De Europese Commissie wil Europa door de energiecrisis loodsen met een pakket aan maatregelen. Eén van die maatregelen is het besparen van energie. De grote vraag is natuurlijk wel hoe die besparingen gerealiseerd gaan worden. Dat mede omdat juist elektrificatie kan helpen om energie te besparen.

Trilemma • Trilemma 5 sep. 22

Stresstest voor de Europese elektriciteitsmarkt

Het zijn bijzondere tijden. Sinds de liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt in 1999 is er doorlopend gediscussieerd over de vraag of marktwerking en leveringszekerheid wel samen kunnen gaan. Nu staan we bij een splitsing. Wordt er gekozen voor marktwerking zonder ingrijpen of wordt er gesleuteld aan de markt om de prijzen te drukken?

Trilemma • Trilemma 5 sep. 22

Een gas én elektriciteitscrisis (en hebben price caps zin?)

Eind 2020 en begin 2021 begonnen de gasmarkten geleidelijk aan om te slaan van ruim naar krap. Daaraan lagen veel factoren ten grondslag, zoals de afnemende rol van kolen en kernenergie, de afnemende gasproductie in Europa, een minder snel groeiende wereldwijde LNG-capaciteit en een weer aantrekkende energievraag toen de invloed van de coronapandemie op de economie minder begon te worden.

Trilemma 22 aug. 22

Hou de uitvoering van het Bescherm- en Herstelplan Gas praktisch

Vanaf het begin van de liberalisering van de gasmarkt heeft de EC/EU aandacht geschonken aan het belang van een gezamenlijke aanpak bij het veiligstellen van de leveringszekerheid. Nederland, gezegend met relatief veel productie en opslagcapaciteit, uitwisselbaarheid van kolen- en gascentrales, een LNG-terminal, forse grensoverschrijdende transportcapaciteit en bovenal, het zeer flexibele Groningenveld, trachtte op gezette tijden zaken als onderlinge solidariteit af te zwakken. Die zou immers slechts één kant op kunnen werken.

Trilemma 22 aug. 22

Dogmatisch taboe biomassa is cadeau voor Poetin

Vele taboes zijn geslecht door de gascrisis na de Russische invasie in de Oekraïne. Kolencentrales mogen meer draaien, de import van het vuile LNG krijgt ruim baan, het sluiten van kerncentrales staat bij de buurlanden weer ter discussie, het ophogen van de winning van Groninger gas is een optie en de ongezonde houtkachel maakt een kritiekloze opmars. Maar aan één taboe durft bijna geen politicus zich nog te branden en dat is de stook van biomassa in centrales voor warmte of elektriciteit. Door dit taboe blijven veel woningen langer afhankelijk van duur fossiel gas en is het lastiger om onafhankelijk van Rusland te worden.

Opinie • Trilemma 8 aug. 22

Niet verschillende eigenbelangen afwegen maar algemene belangen dienen

De ACM geeft in enkele recente besluiten aan dat zij de belangen van netbeheerders en aangeslotenen tegen elkaar moet afwegen. Dat lijkt logisch. Als die belangen worden afgewogen en ACM een redelijk midden weet te vinden, lijkt er sprake van deugdelijke besluitvorming. Toch is dat niet het geval.

Trilemma 8 aug. 22

Waar blijft de Consumentenbond 2.0?

De Consumentenbond roept minister Jetten op actie te ondernemen tegen te lage vergoedingen voor teruggeleverde elektriciteit. De minister zou daarom een ondergrens moeten vaststellen. Met die oproep gaat de Consumentenbond er aan voorbij dat Jetten ook een bovengrens voor de terugleveringsvergoedingen heeft aangekondigd ter bescherming van alle consumenten. Voor de energiemarkt zou het een goede zaak zijn als de Consumentenbond zich die denk- en werkwijze eigen maakt.

Trilemma 25 jul. 22

Redelijke opzegvergoeding moet de echte kosten dekken

Energieleveranciers die hun inkoop zo goed mogelijk willen laten aansluiten op de verwachte verkoop, ondervinden ernstige hinder van de richtsnoeren Redelijke Opzegvergoedingen Vergunningshouders (Rover). Consumenten mogen voortijdig uit een vasteprijscontract stappen maar moeten dan wel een vergoeding betalen. In de richtsnoeren schrijft ACM (kort door de bocht) voor dat maximaal €50 per resterend contractjaar per product in rekening mag worden gebracht.

Trilemma 25 jul. 22

De leveringszekerheid van gas in Nederland

Op 14 juli bracht Gasunie een scenario uit voor de gevolgen van het stoppen van de Russische gasexport naar Europa. Het Gasunie-scenario leidde tot veel discussie. Veel van die discussie, en kritiek, had Gasunie zich kunnen besparen als men de titel van het persbericht wat minder stellig had gemaakt.

Trilemma 11 jul. 22

Gas: Poetin aan het stuur, de EU op de achterbank

Afgelopen week kwam er een nieuw IEA gas market report uit. Uiteraard was er hierin aandacht voor de grote uitdaging die Europa nu te wachten staat: hoe, met minder of geen Russisch gas, de komende winter door te komen? Maar de aandacht gaat ook uit naar de afgelopen jaren: hoe is Europa in deze situatie terechtgekomen? En naar de komende jaren waar de IEA, net als de gasmarkten zelf, nu voor gasprijzen uitgaat van: “higher for longer”.