Er bestaat in de geothermiesector onduidelijkheid over de normen bij de injectie van afgekoeld water. De normen zijn verouderd, en dat betekent dat de sector niet de versnelling van projecten kan realiseren die mogelijk is, en die gezien de ambities ook gewenst is. Het probleem heeft de aandacht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen.
Staatstoezicht op de Mijnen (SODM) stuurde eind november een zogenoemd toezichtsignaal aan toenmalig minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD). Een toezichtsignaal is een manier voor een toezichthouder om op een voor de sector transparante wijze een onvolkomenheid in beleid of regelgeving aan te kaarten bij een bewindspersoon.
Eind november schreef SODM dat het recent heeft opgemerkt “dat er onduidelijkheden in de sector zijn over veilige en verantwoorde limieten voor injectieparameters met betrekking tot de afsluitende lagen en het reservoir. Onjuiste injectieparameters kunnen leiden tot ongewenst en ongecontroleerd scheuren van de afsluitende lagen. Het is onvoldoende duidelijk voor de sector wat de norm is voor de integriteit van deze lagen.”
Waar gaat dit over? Een geothermische bron wordt over het algemeen operationeel gemaakt door middel van een doublet: twee geboorde putten op enige afstand van elkaar, waarbij uit de ene put warm water wordt opgepompt, en in de andere put het water, nadat de warmte eraan is onttrokken, weer wordt geïnjecteerd. Dit proces gebeurt onder een bepaalde druk, temperatuur en debiet (de maat voor de hoeveelheid water per tijdseenheid).
Scheuren
“Als je dat water in de bodem injecteert, wil je niet dat de ondergrond beschadigt”, stelt sectorleider geothermie bij SODM Robert Mout. “Er kunnen in het reservoir scheuren ontstaan en ook in de afsluitende laag kunnen scheuren komen.” Dat kan schade veroorzaken aan de bodem, het milieu, en in het uiterste geval zelfs aan de veiligheid van mensen, aangezien ook grondbewegingen niet uitgesloten zijn.
Bedrijven moeten vooraf goed kunnen aantonen, dat de activiteiten die ze willen ontplooien geen schade veroorzaken. Maar dat kan alleen als er duidelijke en heldere normen zijn. De normen die op dit moment gelden, stammen echter uit 2013, en hebben niet de ontwikkeling doorgemaakt die de geothermiesector de afgelopen jaren wel heeft doorgemaakt. Datzelfde geldt voor de rekentool die bedrijven nu moeten gebruiken om aan te tonen dat ze geen schade veroorzaken.
De sector beaamt de onduidelijkheid die SODM signaleert. Geothermie Nederland laat in een schriftelijke reactie weten: “Duidelijkheid over de kaders vergroot de rechtszekerheid en daarmee de financierbaarheid van bestaande en nieuwe projecten. Daarbij dragen dergelijke standaarden bij aan de noodzakelijke versnelling van de sector.” Geothermie maakt een belangrijk onderdeel uit van een CO2-arme economie in 2050.
Handhaafbaar beleid
Eind november heeft SODM daarom formeel aan het ministerie van EZK gevraagd om “handhaafbaar beleid vast te stellen en daarmee duidelijkheid te geven aan de geothermiesector en aan SODM”. Die vraag was geen verrassing voor de ambtenaren aan de Bezuidenhoutseweg -voordat een toezichtsignaal wordt verzonden, vindt er eerst afstemming plaats met het ministerie. In het antwoord, dat deze week is gepubliceerd, stelt de directeur warmte en ondergrond dat de in het toezichtsignaal beschreven problematiek en de daarbij behorende zorgen “helder en herkenbaar” zijn.
Ook wordt uit de doeken gedaan welke oplossingsrichting is gekozen. Sinds 2019 is men drukdoende met de ontwikkeling van “een nieuwe softwaretool met een betere technische en wetenschappelijke onderbouwing”. Dit instrument wordt in samenspraak met SODM door TNO ontwikkeld. Daarnaast is EZK in de weer met de normering. De directeur: “Ik heb een ervaren partij op dit vlak gevraagd de internationale bevindingen en standpunten rondom scheurvorming in reservoirs/afdichtende lagen en in praktijk gehanteerde normen in kaart te brengen. Op basis hiervan wil ik tot een normstelling komen voor de mate van aanvaardbaarheid van de effecten van de injectie van het afgekoelde retourwater.”
De uitkomsten hiervan worden deze maand nog verwacht. Daarna kan eventueel de regelgeving worden aangepast.