Opinie | Alice Krekt is programmadirecteur van het Deltalinqs Climate Program en Victor van der Chijs is voorzitter van Deltalinqs
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) luidt de noodklok. Overheden reageren geschokt en benadrukken dat het belangrijk is om de klimaatdoelen te halen. Dit kan alleen als er ook daadwerkelijk projecten worden uitgevoerd. De bedrijven in het haven- en industriecluster Rotterdam-Moerdijk, samen goed voor honderdduizenden banen en ruim 6% van ons BNP, hebben ambitieuze plannen om deze essentiële verandering vorm te geven. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat het nieuwe kabinet kiest voor een heldere en doortastende industriepolitiek die de transitie aanjaagt.
De klimaatplannen van de EU vergen een transitie die vergelijkbaar is met de industriële revolutie in de negentiende eeuw. Alleen moet het nu nóg veel sneller. Tijdens een bijeenkomst van de partners van het Deltalinqs Climate Program (met onder andere netbeheerders, raffinaderijen, industrie, logistieke bedrijven en Havenbedrijf Rotterdam) werd bevestigd dat de pijlers voor deze nieuwe economie al sterk in ontwikkeling zijn. De betrokken bedrijven zien volop kansen en willen snel aan de slag met de uitvoering. Duidelijke keuzes van de overheid zijn daarbij onontbeerlijk. Welke energie-infrastructuur ligt er als ik mijn bedrijf ombouw naar waterstof of elektrische apparaten? Hoe worden circulaire producten gewaardeerd? Waar vind ik het personeel om de ombouw te doen? Bedreigt het financiële risico, dat innovaties met zich meebrengt, het voortbestaan van mijn bedrijf of kan de overheid hier tijdelijk bijspringen? Dat zijn vragen waar de overheid antwoord op moet geven.
Vijf sleutelprojecten voor de energietransitie
Tijdens het sluiten van het Klimaatakkoord van Rotterdam in 2019 werd duidelijk dat grote aanpassingen in infrastructuur nodig zijn om private investeringen te faciliteren. Onder leiding van het Havenbedrijf Rotterdam hebben bedrijven, overheden en netbeheerders dit concreet gemaakt en beschreven in de Cluster Energie Strategieën.
Er zijn vijf omvangrijke, concrete sleutelprojecten rond het industriecluster Rotterdam-Moerdijk op het gebied van infrastructuur die de energietransitie kunnen aanjagen en ondersteuning van de overheid rechtvaardigen.
1. De aanleg van grootschalige waterstof-infrastructuur die lokale productie van waterstof, import via terminals en doorvoer richting achterland integreert.
2. Een nieuwe buisleidingenbundel vanuit Rotterdam, via Moerdijk-Geertruidenberg richting Geleen en Noordrijn-Westfalen voor het (internationaal) transport van onder andere waterstof en CO₂.
3. Verzwaring van het elektriciteitsnetwerk en aanlanding van minimaal 2 GW extra hernieuwbare elektriciteit vanaf windparken op de Noordzee.
4. De aanleg van infrastructuur voor transport en onderzeese opslag van CO₂.
5. Een hoofdtransportleiding voor warmte tussen Rotterdam en Den Haag met extra aansluitingen voor de industrie
De energie- en grondstoffentransitie start met hervorming van de Nederlandse industrie, en een industriepolitiek met actieve regie en voldoende hulp vanuit het Rijk. Deze industriepolitiek is onontbeerlijk om voldoende zekerheden te bieden zodat bedrijven grote, langjarige investeringen kunnen doen. Onderdeel van deze politiek is grootschalige aanpassing van regelgeving en aandacht voor de sociale veranderingen, zoals op de arbeidsmarkt. Voor een maatschappelijke transitie van deze omvang is ook financiële steun onmisbaar, zodat innovaties worden uitgewerkt en kansrijke projecten nét het benodigde zetje krijgen naar uitvoering. Topprioriteit is de energie-infrastructuur. Deze vormt de basis van onze nieuwe economie. Net zoals bij de coronacrisis en de economische crisis is prioriteit, pragmatisme en snelheid nodig. De planvorming moet voortvarend worden gestart en investeringsbudget ruimhartig vrijgemaakt.
De steun van de overheid maakt een veelvoud aan bedrijfsinvesteringen mogelijk. Zoals grootschalige elektrificatie van industriële processen die nu nog op fossiele brandstoffen draaien, de vele projecten gericht op productie en toepassing van groene waterstof en de realisatie van het H-vision project (waterstof uit restgassen voor warmte-opwekking in de industrie). Ook de verduurzaming van zwaar wegtransport en emissieloos varen, voor korte afstanden door elektrificatie en voor lange afstanden door biobrandstoffen en waterstof komen hiermee van de grond. Al deze projecten leggen een stevige basis voor het halen van de klimaatdoelen en brengen ons op weg naar een circulaire economie.
De eerlijke feiten zijn dat het Rotterdamse industriecluster van grote waarde is voor de Nederlandse economie, en nu nog een vijfde van de CO₂-uitstoot in Nederland veroorzaakt. Dat maakt onze opgave groot en urgent. De bedrijven in dit gebied willen ook in de toekomst een belangrijke economische pijler voor Nederland vormen. Veel plannen staan klaar voor uitvoering; nú nog voldoende steun en tempo vanuit het Rijk. Daarover zijn wij steeds positiever gestemd; de meeste politieke partijen zien het grote belang van deze industrietransitie en de aanjaagfunctie die Rotterdam kan hebben. Er wordt voorzichtig gestart met aanpassing van de energie-infrastructuur. Het is zaak om te versnellen en op te schalen, te beginnen met vijf sleutelprojecten [zie kader]. Hiermee kan de Nederlandse industrie haar positie behouden en zelfs versterken, en dé leverancier van duurzame energie, grondstoffen en producten voor Europa worden.