TenneT wil nieuwe technologie, zoals een robothond, inzetten als remedie tegen de krappe arbeidsmarkt. Dat mes snijdt aan twee kanten: slimme technologie bespaart op schaarse menskracht, en maakt TenneT bovendien tot een aantrekkelijke werkgever voor (jeugdige) technici.
Je oor pikt het geluid onmiddellijk op wanneer je rondloopt op het terrein van hoogspanningsstation Wateringen. Een lekenoor hoort gezoem, geknetter. Maar het geoefende oor van Gerhard du Plessis van TenneT hoort of de transformator naar behoren functioneert. Het verschil horen tussen goed functioneren of een mogelijk probleem heeft jaren geduurd, zegt Du Plessis. “Sparky daarentegen leert dat razendsnel.”
Sparky is TenneTs robothond. Een volledig autonome ‘hond’, niet van vlees en bloed, maar van metaal en plastic. Sparky loopt zijn eigen rondjes over het terrein van het hoogspanningsstation – hij heeft 31 missies geprogrammeerd staan – en doet inspecties. Afhankelijk van de sensoren waarmee hij wordt uitgerust, kan hij visuele, thermische of akoestische inspecties doen, en zo constateren of iets wel of niet in de haak is.
Handig: techneuten zijn schaars. Door Sparky rond te laten lopen op het hoogspanningsstation, hoeft Du Plessis dat niet te doen. En het spaart bovendien nog een collega-techneut uit, omdat de veiligheidsinstructies van TenneT dicteren dat je niet alleen over het terrein mag rondlopen. Sparky mag dat uiteraard wel, en speelt daarmee dus zestien manuren vrij. TenneT heeft momenteel 350 hoogspanningsstations, dus dat zijn 5.600 manuren. Normaalgesproken wordt niet elke dag een inspectieronde gelopen, maar op jaarbasis is TenneT nu 55.000 manuren kwijt.
Meer dan een gimmick
De robothond à €90.000 exclusief sensoren is meer dan een gimmick. Dat was het een paar jaar geleden misschien wel, maar met de voortschrijdende technologie wordt de toegevoegde waarde steeds groter. De ontwikkelingen in de robotica zijn enorm, vertellen TenneT-mannen Thijs Pruijssers en Han Stegeman in een klein noodgebouw op het hoogspanningsterrein Wateringen. Pruijssers is programmadirecteur digitalisering, innovatie en technologie, Stegeman is hoofd netinnovatie. De winst zit vooral in het genereren van data. “Data leiden tot meer inzicht in het net”, stelt Stegeman. “Meer inzicht leidt tot efficiënter netbeheer.”
“Sparky doet elke dag alles op precies dezelfde manier”, vertelt Pruijssers over de robothond. Dat maakt dat de verzamelde data goed vergeleken kunnen worden, en op die manier gebruikt kunnen worden om voorspellingen te doen waar en wanneer onderhoud nodig is. Cyclisch onderhoud – elke zoveel maanden of jaar wordt een bepaald onderdeel vervangen – kan dan worden ingeruild voor wat TenneT noemt “datagedreven onderhoud”, waarbij iets wordt vervangen als de data laten zien dat het bijna stuk is.
Een ander voordeel is dat wanneer er ‘s nachts een afwijking wordt geconstateerd in het hoogspanningsstation, Du Plessis niet meer uit zijn bed gebeld hoeft te worden om poolshoogte te nemen. Dat kan Sparky doen.
(Het artikel gaat verder onder het kader.)
Liander oefent met Spot en LASS-E
Liander onderzocht in het voorjaar van 2022 of een robothond – deze luisterde naar de naam ‘Spot’ – ingezet kan worden voor inspecties en dataverzameling op elektriciteitsstations. Dat bleek het geval, maar daarmee was voor Liander op dat moment de kous af. “Destijds hebben we al onze onderzoeksvragen op gebied van deze technologie beantwoordt”, aldus woordvoerder Niels Stet.
De netbeheerders leren daarbij van elkaar. “TenneT’s pilot heeft ons in die zin ingehaald en we leren nu met hen mee over de toepasbaarheid een robothond in de operatie. TenneT heeft voor de start van zijn pilot weer informatie bij ons opgehaald en zo heeft de kennis die we hebben opgedaan met Spot weer als input kunnen dienen voor hun pilot.”
Liander is wel op een ander vlak met een robothond bezig. Samen met hogeschool Saxion heeft de netbeheerder een Robothond ontwikkeld die gaslekkages kan opsporen. “Hij kan met zijn slimme speurneus de monteurs ondersteunen bij het sneller en efficiënt inspecteren van ondergrondse gasleidingen”, aldus Liander over de robot die LASS-E gedoopt is.
Nieuwe Europese regelgeving vraagt om het verhogen van het aantal inspecties op de gasleidingen, stelt Liander. “Tot nu toe worden de inspecties op gaslekkages volledig door monteurs uitgevoerd.” Vanwege het tekort aan monteurs rijst de vraag naar meer automatisering. Liander: “Door efficiënte samenwerking tussen de robothond en monteurs hopen wij in de toekomst vaker gasleidingen te controleren zonder hier extra monteurs voor in te zetten.”
Mes snijdt aan twee kanten
Sparky is één voorbeeld van de nieuwe technologie die TenneT wil inzetten om daarmee om te gaan met de krappe arbeidsmarkt. Dat mes snijdt bovendien aan twee kanten: slimme technologie bespaart op schaarse menskracht, en gebruik van slimme technologie maakt TenneT tot een aantrekkelijke werkgever voor (jeugdige) technici. De hoogspanningsnetbeheerder stelt tot 2030 ongeveer 18.000 mensen tekort te komen.
Die 18.000 vacatures probeert TenneT “natuurlijk” op te vullen, vertelt Pruijssers, maar als dat aantal is terug te brengen, dan helpt dat zeker. De lopende robot Sparky helpt daarbij, maar vliegende drones zijn ook een technologische ontwikkeling die TenneT omarmt. De hoogspanningsnetbeheerder heeft 8.209 kilometer aan bovengrondse lijnverbindingen die hangen aan 13.264 masten. Eens in de dertien jaar moet een mast fysiek geïnspecteerd worden inspecteren. “Daar gaan we drones voor inzetten”, aldus Pruijssers.
Te beginnen met 270 masten. Het idee is dat de drone heel veel foto’s maakt, waar vervolgens een AI-programma op losgelaten wordt waarmee die foto’s ‘gelezen’ kunnen worden. “Zodat wij vervolgens te horen krijgen wat niet goed is en eventueel aan vervanging toe is. Denk aan roestvorming, vogelnesten, vogelpoep, afbladderende verf.” De techniek die deze foto’s leest, is de afgelopen jaren dusdanig verbeterd dat nu een vogelnest of een gebroken isolator kan worden herkend.
Als mensen niet meer in masten hoeven te klimmen, dan betekent dat een zeer tijdrovende klus minder, maar er zijn meer voordelen. Voor de hand ligt dat een inspectie met drones veel veiliger is dan wanneer iemand in een mast klimt. Bovendien moet een circuit uitgeschakeld worden wanneer iemand in een mast gaat klimmen. Bij gebruik van drones hoeft dat niet. Concreet: drones inzetten bij 270 masten scheelt 1.400 manuren.
Satellieten
TenneT ziet ook heil in satellieten om het werk efficiënter in te richten, of liever: satelite imaging. Tegenwoordig zijn er veel satellieten die naar de aarde kijken, en bedrijven die op basis daarvan dienstverlening in de markt zetten. Het plan is dit: TenneT vertelt zo’n dienstverlener waar de lijnen hangen, en krijgt vervolgens een seintje wanneer uit satellietbeelden blijkt dat de situatie ergens op het tracé is veranderd ten opzichte van een nulmeting. Denk aan bomen- en plantengroei onder de hoogspanningsverbindingen, zegt Pruijssers, of dat iemand ineens een schuur onder de lijnen heeft gebouwd.
Niet alleen de arbeidsmarkt dwingt TenneT tot innovatief denken, ook de netproblematiek en transportschaarste doet dat. Een voorbeeld daarvan is dynamic line rating. Door gebruik te maken van een combinatie van actuele weerdata en sensoren op de geleiders kan de landelijke netbeheerder bij gunstige weersomstandigheden meer stroom transporteren dan zonder die gegevens het geval zou zijn. Vooral als het op een warme zomerdag waait, koelen de lijnen aan de hoogspanningsmasten dusdanig af, dat er veel meer stroom doorheen gejaagd kan worden dan de statische protocollen op dit moment voorschrijven.
Dynamic line rating
TenneT haalt met sensors en weerdata meer uit haar lijnenDynamic line rating (DLR) wordt al jaren toegepast in het net van TenneT, maar tot nog toe vooral op kleine schaal om ervaring op te doen met deze techniek. Begin juli kondigde de netbeheerder aan dit te willen opschalen, om daarmee op sommige momenten 30% extra transportcapaciteit te realiseren. DLR wordt volgens plan eind dit jaar op acht extra verbindingen toegepast, op meerdere spanningsniveaus.
Alle sensoren die TenneT gebruikt, of ze nu op een robothond zijn gemonteerd, op een drone of op de hoogspanningsmasten of -lijnen zelf, genereren allemaal data. Die zijn vaak op zichzelf al nuttig, maar combinatie van alle data maakt dat TenneT digitale 3D-modellen kan maken van het hele hoogspanningsnet, gekoppeld aan actuele of zelfs live gegevens. Pruijssers: “Als je het allemaal combineert krijg je prachtige inzichten in de staat van al je assets”.