De maatschappelijke kosten-batenanalyse van gebrek aan netcapaciteit

De industrie ergert zich aan het gebrek aan capaciteit op het elektriciteitsnet. Die ergernis is niet alleen begrijpelijk, maar ook terecht. Het is tijd om de echte problemen te onderkennen.

Paul Giesbertz

21 aug. 23

Balanceren en de Soft Machine

De onbalansprijs is de basis voor de prijsvorming op alle segmenten van de groothandelsmarkt voor elektriciteit. Om te kunnen spreken van één interne Europese elektriciteitsmarkt, zou dan ook de bepaling van de onbalansprijs in alle biedzones op dezelfde wijze moeten plaatsvinden. Dat gebeurt echter niet. De principes van de onbalansmarkt zijn wel geharmoniseerd, maar de Europese regels worden niet nageleefd.

Paul Giesbertz

10 jul. 23

Energie delen: de ongemakkelijke waarheid

Energiedelen, waarbij actieve consumenten overschotten aan productie uit zon op dak met elkaar kunnen delen, wordt vaak gepromoot. Het zou goed zijn voor meer duurzame productie, minder netcongestie en meer draagvlak voor de transitie. In werkelijkheid leidt het tot meer kosten en tot een welvaartsoverdracht van arm naar rijk. We moeten stoppen de burger sprookjes te vertellen in plaats van de ongemakkelijke waarheid.

Paul Giesbertz

15 mei 23

Flexibiliteit: modewoord, zorgenkind en kans

Daar waar 'smart grids' lange tijd het modewoord in discussies over de elektriciteitsmarkt was, is dat de laatste jaren ontegenzeggelijk 'flexibiliteit'. Ook in de recente voorstellen van de Europese Commissie om de elektriciteitsmarkt te hervormen, duikt het woord vaak op. Het klinkt allemaal geweldig. Hoogste tijd voor Trilemma om deze, en nog wat andere voorstellen, tegen het licht te houden.

Paul Giesbertz

3 apr. 23

Handleiding netschaarste: do’s en don’ts in 18 punten

De afgelopen weken stonden netbeheerders en markt weer tegenover elkaar rond het onderwerp netschaarste. Netbeheerders willen meer flexibiliteit bij bedrijven, marktpartijen willen vooral meer netcapaciteit. In de tussentijd buitelen de ideeën om beter om te gaan met de schaarse netcapaciteit over elkaar heen. Het is lastig om door de bomen het bos nog te zien. Trilemma komt daarom met een handleiding netschaarste.

Paul Giesbertz

6 mrt. 23

Virtuele hubs, biedzones en een vertrekkende CEO

Als het aan Acer ligt, gaat er gesleuteld worden aan de groothandelsmarkt voor elektriciteit. Nederland wordt dan gesplitst in twee biedzones en er wordt een virtuele handelshub gecreëerd. Marktpartijen kunnen dan op die virtuele hub elektriciteit verhandelen. De vraag is of dit consumenten gaat helpen bij het afdekken van prijsrisico’s.

Paul Giesbertz

20 feb. 23

Adempauze in de discussie rond de hervorming van de Europese elektriciteitsmarkt

Enige tijd terug heeft de Europese Commissie aangekondigd om voor de kerstdagen een consultatie te starten over de hervorming van de elektriciteitsmarkt. Maar die consultatie is nog niet verschenen. Tijd voor een korte adempauze en gelegenheid om kennis te nemen van diverse position papers die zijn gepubliceerd als voorschot op deze belangrijke consultatie.

Paul Giesbertz

9 jan. 23

Wie daagt de netbeheerders uit?

Een structurele aanpak van de netschaarsteproblematiek blijft achterwege; alle aandacht gaat uit naar de kortetermijnproblemen. Een lichtpuntje was de Tweede Kamermotie uit 2021 die vroeg om een onderzoek naar het 'right to challenge'-principe. Het idee is dat als andere partijen dan de netbeheerder de mogelijkheid krijgen om netuitbreidingen te realiseren, er wellicht sneller meer transportcapaciteit bijkomt. Maar ook dat idee lijkt inmiddels dood en begraven. Dat is onterecht.

Paul Giesbertz

28 nov. 22

Over speculatie, consumentenbescherming en een Grieks model

CDA-Kamerlid Henri Bontenbal zegt dat de markt is doorgeschoten en dat nu betere consumentenbescherming nodig is. Het is correcter om te zeggen dat nu de prijzen zijn doorgeschoten pas goed blijkt hoe belangrijk consumentenbescherming is, maar dat consumentenbescherming ook door kan schieten.

Paul Giesbertz

31 okt. 22

De stroom zoeken op een pad van vallen en opstaan

De roep om meer regie in de energietransitie is luid. Het gaat immers niet snel genoeg. Maar een transitie laat zich niet makkelijk sturen. In een recent verschenen essay wordt het perspectief van het ecosysteem gebruikt om te analyseren hoe het energielandschap in elkaar zit en welke sturing daarbij past. Toch blijkt het niet makkelijk om concrete aanbevelingen te doen.

Paul Giesbertz

3 okt. 22

Stresstest voor de Europese elektriciteitsmarkt

Het zijn bijzondere tijden. Sinds de liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt in 1999 is er doorlopend gediscussieerd over de vraag of marktwerking en leveringszekerheid wel samen kunnen gaan. Nu staan we bij een splitsing. Wordt er gekozen voor marktwerking zonder ingrijpen of wordt er gesleuteld aan de markt om de prijzen te drukken?

Paul Giesbertz

5 sep. 22

Niet verschillende eigenbelangen afwegen maar algemene belangen dienen

De ACM geeft in enkele recente besluiten aan dat zij de belangen van netbeheerders en aangeslotenen tegen elkaar moet afwegen. Dat lijkt logisch. Als die belangen worden afgewogen en ACM een redelijk midden weet te vinden, lijkt er sprake van deugdelijke besluitvorming. Toch is dat niet het geval.

Paul Giesbertz

8 aug. 22

Een EU netcode voor vraagrespons vraagt om een respons

Alweer een maand geleden publiceerde Acer, het EU-agentschap voor de samenwerking tussen toezichthouders, concept kaderrichtsnoeren voor vraagrespons. Deze richtsnoeren zijn de opmaat voor een nieuwe Europese netcode. Vraagrespons wordt steeds belangrijker, maar nut en noodzaak van deze netcode is allesbehalve evident.

Paul Giesbertz

11 jul. 22

Wie bewijst het ongelijk van Jan Rotmans?

Vorige week waren de rapen weer eens gaar. Tennet kondigde aan dat er in Limburg en Noord-Brabant geen ruimte is voor nieuwe aansluitingen, zowel voor afname als voor opwek van elektriciteit. Ook voor verzwaring van bestaande aansluitingen is geen ruimte.

Paul Giesbertz

13 jun. 22

Acer beweegt mee met politieke sentiment voor marktinterventies

Acer concludeert dat het model van de elektriciteitsmarkt niet de oorzaak is van de huidige energiecrisis en dat de markt juist heeft geholpen om problemen te beperken. Zij die vreesden voor ingrepen in de markt haalden opgelucht adem. Maar achteroverleunen is onverstandig. Integendeel! De analyse van Acer schiet tekort.

Paul Giesbertz

16 mei 22

NorNed, de meest waardevolle kabel, wordt onnodig ingeperkt

Tennet is door de hoge marktprijzen de laatste tijd veel geld kwijt aan het managen van congesties binnen Nederland. Maar grote prijsverschillen met de buurlanden leiden ook tot hogere congestie-inkomsten. Tegelijkertijd worstelt Tennet nog met het berekenen van de beschikbare capaciteit op de kabels naar Noorwegen en Denemarken. NorNed, de kabel naar Noorwegen, is het meest waardevol, maar de capaciteit wordt nog steeds onnodig beperkt.

Paul Giesbertz

19 apr. 22

Een supernet vraagt meer dan een Europese dialoog

Tennet ziet wel wat in een Europees supernet om minder afhankelijk te zijn van de fluctuaties in de productie door wind en zon. Zo’n supernet is al vijftig jaar in bedrijf in Rusland. Een net met zeer lange 750 kV verbindingen, dat maar liefst acht tijdzones omvat. Maar ook een net waarvan Oekraïne vorige week afscheid nam. Hoe hebben de Oost- en West-Europese systemen zich in het verleden ontwikkeld? En hoe komen we tot een Europees supernet?

Paul Giesbertz

21 mrt. 22

Rondetafelgesprek over elektriciteitsnet laat kernvragen onbeantwoord

Donderdag 3 februari jongstleden organiseerde de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over het elektriciteitsnet. Het initiatief voor dit gesprek werd genomen door Kamerlid Silvio Erkens (VVD). De vragen die hij in zijn voorstel formuleerde waren uitstekend, maar de kernvragen bleven helaas onbeantwoord.

Paul Giesbertz

7 feb. 22

Acer brengt orde in de chaos van Europese marktkoppeling

Vlak voor de kerst publiceerde Acer, het Europese agentschap voor de samenwerking van energieregulators, aanbevelingen om één van de Europese Netcodes aan te passen. Het gaat om de code voor capaciteitstoewijzing en congestiebeheer, beter bekend als de CACM Code. Trilemma sprak hierover met Mathieu Fransen.

Paul Giesbertz

10 jan. 22

Marktmythes ontmaskerd

Het ontwerp van de elektriciteitsmarkt zal ook de komende maanden zowel in Nederland als ook in de EU intensief besproken worden. Hoog tijd om enkele mythes te ontmaskeren.

Paul Giesbertz

13 dec. 21

Tennet laat steken vallen bij berekening beschikbare importcapaciteit

Het Noorse staatsenergiebedrijf Statkraft wees toezichthouder ACM erop dat in de zomer van 2020 de capaciteit van NorNed-kabel tussen Noorwegen en Nederland langdurig onnodig zwaar werd ingeperkt. De reactie van Tennet hierop bevestigt dat de hoogspanningsnetbeheerder inderdaad flinke steken heeft laten vallen.

Paul Giesbertz

15 nov. 21

De man die het Duitse stroomnet redde maar passief meeregelen doet wankelen

Het gerenommeerde Duitse weekblad Der Spiegel is in het nieuws vanwege het artikel 'Käse, Koks und Killer', waarin een inktzwart beeld van Nederland als narcostaat wordt geschilderd. Eerder dit jaar, op 5 maart, verscheen in dat blad een artikel waarvan elke Trilemma-lezer kennis zou moeten nemen: 'Der Mann, der Deutschlands Stromnetz rettete'. Het verhaal gaat over grote onbalansen in het Duitse systeem die zouden zijn veroorzaakt door marktpartijen die bewust open posities niet hadden afgedekt op de markt, omdat ze konden verwachten dat verrekening tegen de onbalansprijs goedkoper zou zijn. Kortom speculatie die de leveringszekerheid in gevaar bracht.

Paul Giesbertz

18 okt. 21

Investeer in intelligente handen

Volgens Johan Cruijff moet een voetballer op het veld snelle keuzes maken en in chaotische omstandigheden rekening houden met allerlei informatie. Een goede voetballer moet dus intelligent zijn. Een vergelijkbaar stelling poneert Christiaan Schreurs naar aanleiding van zijn onlangs verschenen boek 'Denken als Einstein'. Hij heeft het over intelligentie van de handen en refereert aan de dorpssmid uit zijn jeugd die een perfecte twee-assige veewagen met oplooprem in elkaar laste.

Paul Giesbertz

9 aug. 21

Go, go Gopacs!

Het elektriciteitsnet piept en kraakt in zijn voegen. Steeds meer gebieden op de kaart kleuren rood en daar kunnen voorlopig geen nieuwe zonneparken meer worden aangesloten. De netbeheerders waarschuwen dat niet alleen bedrijven en instellingen, maar ook consumenten de gevolgen hiervan kunnen gaan merken. Tijd om te kijken hoe het met Gopacs staat; het platform waarmee de netbeheerders samen met marktpartijen en grootverbruikers proberen congestie in het elektriciteitsnet te verminderen.

Paul Giesbertz

28 jun. 21

Strategische reserve, de minst slechte optie maar geen panacee

Een betrouwbare elektriciteitsvoorziening in een systeem met veel productie uit zon en wind blijft een zorgenkind, met name gedurende een relatief snelle transitie naar een klimaatneutrale voorziening. Die zorg is door de gemaakte keuzes in het Klimaatakkoord nog prominenter geworden.

Paul Giesbertz

31 mei 21

(G)een nieuw marktontwerp voor 2030

Entso-E, de Europese vereniging van landelijke netbeheerders of TSO’s, heeft een discussiedocument gepubliceerd met de titel 'Options for the design of European Electricity Markets in 2030'. Het rapport bevat maar liefst 64 vragen en belangstellenden kunnen nog tot 14 mei reageren. De resultaten worden dan in een workshop op 10 juni toegelicht. Entso-E roept op tot een open dialoog.

Paul Giesbertz

3 mei 21

De andere kant van de 99,9999% medaille

De netbeheerders wijzen graag op de hoge betrouwbaarheid van het Nederlandse elektriciteitsnet. Vorige maand meldde de branchevereniging Netbeheer Nederland een betrouwbaarheid van 99,99%. Ook Tennet deed in zijn jaarverslag over 2020 een duit in het zakje. De netbeheerder rapporteert dat het net op land een beschikbaarheid had van 99,9999%, bij een target van 99,9996%. Voor het net op zee werd een beschikbaarheid van 94,03% gescoord, bij een target van 93,97%. Deze goede scores zijn ongetwijfeld correct, maar het beeld is niet compleet.

Paul Giesbertz

6 apr. 21

De grootste machine ter wereld heeft geen machinist

Texas werd in februari getroffen door een winterstorm. Miljoenen Texanen kwamen uren tot soms dagen zonder stroom te zitten met rampzalige gevolgen. Tennet gaf in een artikel in Het Financieel Dagblad aan dat zo’n crisis in Nederland niet waarschijnlijk is omdat Texas een elektrisch eiland vormt, terwijl Nederland onderdeel is van het grootste elektriciteitssysteem ter wereld. Als het in Nederland krap is, springt het buitenland automatisch bij. Maar op 8 januari haperde dat systeem.

Paul Giesbertz

8 mrt. 21

Het belang van Acer voor Europa en dus voor Nederland

Het energiedebat in Nederland lijkt zich soms weinig te bekommeren om de Europese ontwikkelingen. Dat is onterecht. Eén van de richtingbepalende Europese instanties is Acer, de Europese toezichthouder, of beter gezegd, het agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators. Trilemma sprak met Martin Godfried en Dennis Hesseling over het belang van Acer voor de Nederlandse energiesector. Beiden werken al vele jaren in Acer’s management team.

Paul Giesbertz

25 jan. 21

Meer durf nodig om transportschaarste aan te pakken

Het probleem is bekend. De zonneparken schieten als paddenstoelen uit de grond, met name in gebieden waar het elektriciteitsnet relatief zwak is. Netuitbreiding gaat veel langzamer dan de ontwikkeling van een zonnepark en de netbeheerders hebben te weinig technisch personeel. Congestiemanagement blijkt vaak niet mogelijk en het resultaat is dat veel projecten voor zonneparken in de wachtkamer staan. Er is ook ander nieuws. Netbeheer Nederland en Holland Solar sloten een convenant om voortaan zon nog maar op 70% van hun piekvermogen aan te sluiten. En per 1 januari kan de vluchtstrook van het elektriciteitsnet worden gebruikt. Welke maatregelen zetten echt zoden aan de dijk? Zijn er nog andere oplossingen mogelijk? En wat brengt ons de nieuwe Energiewet?

Paul Giesbertz

21 dec. 20