Achtergrond

In de energiehandel is onderpand cruciaal: de financiële buffer die zeker stelt dat stroom en gas ook daadwerkelijk worden geleverd. Maar nu zijn de prijzen zo extreem, dat juist deze veiligheidsmaatregel de energiebedrijven in de verdrukking duwt.

“Het grote probleem is vertrouwen”, zei Eteck-CEO Michiel van den Berg op het Nationaal Warmtecongres over de stroperigheid waarmee de warmtetransitie vooruit gaat. Samen met COO Judith Koole hield hij een pleidooi voor andere manieren van contracten sluiten en samenwerken tussen gemeenten en warmtebedrijven.

De uitzonderlijk hoge prijzen voor stroom en vooral gas maken dat veel Nederlandse chemiebedrijven onrendabel worden. Chemie is een wereldmarkt en bedrijven in Nederland verliezen de concurrentie met Azië en Noord-Amerika. Het aantal chemieconcerns dat zijn productie vermindert of helemaal stopt, neemt de laatste maanden snel toe.

Door sabotage van de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 is de spanning op de gasmarkt weer gestegen. Gas vanuit Noorwegen is nu cruciaal, als dat wegvalt heeft Europa geen alternatieven meer. Er is geen ruimte om de capaciteit aan vloeibaar gas snel op te voeren. Rusland volgt ondertussen met argusogen de groeiende energiemacht van Noorwegen.

Acht Nederlandse waterstofprojecten zijn afgelopen week geselecteerd als project van Europees belang, en kunnen aanspraak maken op een subsidiepot van €785 mln. Hoewel bedrijven spreken van een belangrijke stap, laat de definitieve investeringsbeslissing voor de meeste projecten op zich wachten, in elk geval tot de Nederlandse overheid een besluit heeft genomen over de subsidies.

De sector hernieuwbare energie heeft gemengde gevoelens over mogelijkheden om ‘overwinsten’ af te romen, zoals de Europese Commissie heeft voorgesteld. Men staat niet onsympathiek tegenover het idee achter de plannen, maar het is niet zo dat elke eigenaar van een wind- of zonnepark ‘overwinsten’ maakt. Bovendien zou de maatregel tegen praktische problemen aanlopen in de uitvoering.

Wat zijn de gevolgen van de gascrisis voor het elektriciteitssysteem? De kans op een blackout wordt er volgens Tennet niet groter op, ook niet bij een fysiek gastekort. Maar hoge gasprijzen kunnen wel de congestieproblemen op het elektriciteitsnet versterken, doordat bedrijven sneller willen inzetten op elektrificatie en batterijopslag.

Klare taal dinsdag van het College van Rijksadviseurs: het onbeperkt verzwaren van het stroomnet om de energietransitie te faciliteren is te kostbaar en vergt tijd. Er zijn daarom slimmere oplossingen nodig om met het netwerk om te gaan.

Vakbondsleden kunnen tot eind deze week stemmen over de nieuwe cao voor de productie- en leveringsbedrijven. In april liepen de onderhandelingen stuk maar inmiddels ligt er een nieuw akkoord. De stemmingen zijn spannend. CNV-man Arno Reijgersberg: “Dit is het moeizaamste cao-proces dat ik in de energiesector heb meegemaakt.”

Nederland heeft zo’n veertig ovens waar bakstenen worden gemaakt. De gasprijs is geëxplodeerd en eigenlijk moet de prijs voor bakstenen verdubbelen. Maar het lukt de steenfabrieken niet om alle kosten door te berekenen.

Van chrysantenkwekers tot chemieconcerns: overal in Nederland vallen bedrijven noodgedwongen (deels) stil, omdat produceren onrendabel wordt door de hoge energieprijzen. En de vooruitzichten zijn ongunstig. De prijzen voor gas en elektriciteit lijkt voorlopig niet te dalen, en steunmaatregelen vanuit de overheid zijn dit kalenderjaar bijna onmogelijk.

De gasprijs spant momenteel wellicht de kroon op de grondstoffenmarkt, maar de bewegingen van steenkool mogen er ook wezen. Kost op de energiebeurs in Amsterdam een megawattuur aan gas nu vier keer zo veel als een jaar geleden, de prijs voor een ton ‘Rotterdamse’ steenkool ging in diezelfde periode tweeënhalf keer over de kop.

De Eindhoven University of Technology en TNO werken aan een batterij die restwarmte opslaat. De innovatie moet zich nu bewijzen in een proefopstelling op het Limburgse industrieterrein Chemelot. De belangstelling uit binnen- en buitenland is groot, maar de vraag is of de ontwikkeling snel genoeg gaat om de concurrentie voor te blijven.

EU-energieministers stemmen dinsdag over Brussels voorstel om de gasconsumptie met 15% te reduceren. Het voorstel plaatst noord tegenover zuid, net als in de eurocrisis. Met dien verstande dat de grootste vragende partij -Duitsland- deze keer uit het noorden komt.

Het Rijk wil volgens ingewijden vele miljarden steken in de regionale netten, die nu nog volledig in handen zijn van provincies en gemeenten. In ruil voor de miljarden zou het kabinet meer zeggenschap willen over de regionale netwerkbedrijven.