Parlementaire enquête

Dat de dialoogtafel voor de aardbevingenproblematiek in Groningen is mislukt, komt vooral doordat provinciale en gemeentelijke bestuurders het initiatief geen echte kans gaven. Dat zei voormalig voorzitter Jacques Wallage deze maandag tijdens zijn verhoor in het kader van de parlementaire enquête over de gaswinning. Op momenten dat het er echt op aan kwam, trokken bestuurders hun eigen plan en passeerden de tafel.

De uitspraak van de Raad van State in 2015 over de gaswinning in Groningen heeft gezorgd voor een trendbreuk bij Gasterra, dat tot dan toe de opdracht had om de waarde van het Nederlandse aardgas te maximaliseren. Ook na de grote aardbeving bij Huizinge in 2012 bleef die missie van waardemaximalisatie overeind.

Toenmalig EZ-minister Verhagen realiseerde zich in de weken na de beving bij Huizinge niet dat er sprake was van een veiligheidsprobleem in het gaswinningsgebied. Dat verklaarde hij donderdag tijdens een verhoor door de parlementaire enquêtecommissie. Ook wist hij niet dat het SODM bezig was met een onderzoek dat het denken hierover op zijn kop zou gaan zetten. “Het besef van de impact was toen niet aanwezig.”

De gaswinning uit het Groningenveld werd in 2014 niet verder gereduceerd vanwege het belang van de opbrengsten voor de schatkist. Hoewel verantwoordelijk minister Kamp op het punt stond de toegestane productie te verlagen tot 40 miljard kubieke meter per jaar, kwam de lat na interventie van Financiën op 42,5 miljard te liggen.

De NAM ging er ook na de aardbeving in Huizinge in 2012 nog van uit dat de gaswinning in Groningen door zou gaan tot het veld uitgeproduceerd zou zijn. De veiligheidsrisico’s werden gezien als een “maakbaar” probleem, dat opgelost kon worden door de schadeafhandeling en versterking van woningen op orde te krijgen. Dat zei oud NAM-directeur Bart van de Leemput deze woensdag tegen de parlementaire enquêtecommissie.

Oud-minister Kamp heeft de Groningers “groot onrecht” aangedaan door na de beving bij Huizinge de gasproductie tot hoogste niveau in dertig jaar op te schroeven. Dat zei voormalig inspecteur-generaal Jan de Jong van het SODM dinsdag tegen de parlementaire enquêtecommissie. “Wij werden belachelijk gemaakt.”

Het KNMI beschikte direct na de beving in Huizinge over onvoldoende capaciteit om onderzoek te doen naar de seismiciteit in Groningen. Toen later het SODM met een eigen analyse kwam, leverde het instituut forse kritiek. Bernard Dost, destijds plaatsvervangend afdelingshoofd bij het KNMI, staat daar nog steeds achter. Kritiek op de eigen organisatie wuift hij weg.

Oud-burgemeester Albert Rodenboog van Loppersum noemt het besluit om de Groningse versterkingsoperatie in 2018 op pauze te zetten “een drama”. Duizenden gezinnen die al ruime tijd zaten te wachten op duidelijkheid over de aanpak van hun woningen, bleven hierdoor nog langer in onzekerheid.

Bij de partijen in het gasgebouw heeft het decennialang ontbroken aan nieuwsgierigheid naar het verband tussen de productie en seismiciteit. Ook toen het aantal schademeldingen eind jaren negentig sterk opliep, stond de aardbevingenproblematiek bij zowel Economische Zaken als de oliemaatschappijen niet hoog op de agenda.

De maatschappij is uit het oog verloren, zei hoogleraar sociale psychologie Tom Postmes tegen de parlementaire enquêtecommissie. Gedupeerde Annemarie Heite haalde hard uit naar instanties: “Bij de overheid zijn de mensen kansloos.” Beide willen het vertrouwen herstellen, maar er is een lange weg te gaan.

De NAM en aandeelhouder Shell verzetten zich in 2013 tegen het idee dat een verlaging van de aardgasproductie uit het Groningenveld zware aardbevingen kon voorkomen. Dat bleek deze donderdag tijdens de openbare verhoren in het kader van de parlementaire enquête. Het SODM riep destijds op de winning omwille van de veiligheid zo snel als realistisch mogelijk te verlagen.

De zware aardbevingen bij Roswinkel eind jaren negentig hebben er niet toe geleid dat de partijen in het gasgebouw zich zorgen gingen maken over de veiligheid van de Groningers. Zowel toenmalig minister Jorritsma van Economische Zaken als directeur Verberg van Gasunie verklaarde deze woensdag voor de parlementaire enquêtecommissie niet de noodzaak te hebben gezien hierop actie te ondernemen. “We hadden helemaal niet het idee dat dit heel groot zou gaan worden.”

Alle bij de gaswinning in Groningen betrokken partijen hebben jarenlang de risico’s op gebied van bodemdaling en gaswinning flink onderschat. Dat zeggen getuigen die deze dinsdag in het kader van de parlementaire enquête zijn gehoord. Kennis over seismiciteit ontbrak, tegengeluiden van onderzoekers werden gebagatelliseerd of genegeerd.

Zijn verhoor is bijna afgelopen als Sijbrand Nijhoff een foto laat zien van de schade aan zijn boerderij in Zijldijk. “De scheuren in deze balken zitten ook in de Groningers”, zegt hij. Deze maandag is de parlementaire enquêtecommissie naar de gaswinning in de door aardbevingen geplaagde provincie van start gegaan. De eerste gesprekken met gedupeerden leveren geen nieuwe inzichten op, maar laten wel zien waarom dit onderzoek geen dag te vroeg komt.