Trilemma

Steeds vaker worden er op de Nederlandse elektriciteitsmarkt negatieve prijzen genoteerd. Maar hoe groot is dat overschot aan stroom in Nederland op zonnige dagen nu eigenlijk? Welke partijen schakelen productie al wel af als dat nodig is en welke nog niet? En hoe kan er nog meer flexibiliteit worden ontsloten voor het omgaan met overtollige productie bij negatieve day-ahead prijzen?

Nu het kabinet Rutte IV gevallen is, zal de Tweede Kamer in september moeten besluiten of ze de plannen en wetsvoorstellen nog in behandeling wil nemen, of dat ze deze controversieel zal verklaren. Het risico doemt op dat er dan vier grotendeels verloren jaren voor het klimaatbeleid zullen zijn.

Ongeveer €600 mrd to €1.000 mrd stroomde er de EU uit ten gevolge van de extreme gasprijzen in 2022. De primaire oorzaak van dit alles is eenduidig: het door Poetin grotendeels stopzetten van de Russische gasexport naar Europa. Toch is dat niet hele verhaal.

De onbalansprijs is de basis voor de prijsvorming op alle segmenten van de groothandelsmarkt voor elektriciteit. Om te kunnen spreken van één interne Europese elektriciteitsmarkt, zou dan ook de bepaling van de onbalansprijs in alle biedzones op dezelfde wijze moeten plaatsvinden. Dat gebeurt echter niet. De principes van de onbalansmarkt zijn wel geharmoniseerd, maar de Europese regels worden niet nageleefd.

Veranderingen doorvoeren in de energievoorziening kosten veel tijd en dus kan er niet vroeg genoeg worden begonnen met in kaart brengen hoe het toekomstige systeem er uit moet zien. Het kabinet heeft daartoe vorige week een ontwerp Nationaal Plan Energiesysteem (NPE) gepubliceerd. Te hopen valt dat het NPE, ondanks de demissionaire status van de regering, voor het einde van het jaar definitief gemaakt kan worden.

De Voorjaarsbesluitvorming klimaat van het kabinet had rond de energiebelasting drie beloftes: minder degressief, minder kosten voor huishoudens en meer lonend voor verduurzaming. De eerste belofte wordt met de aangekondigde tarieven redelijk ingevuld, de tweede nauwelijks en de derde eigenlijk niet.

Shell mag dan geen Nederlands bedrijf meer zijn, er zijn weinig bedrijven die zo in de belangstelling staan in Nederland als Shell. Er is ook geen bedrijf in Nederland dat, sinds jaar en dag, zoveel vitriool over zich krijgt uitgestort.

De afgelopen weken werd wederom record na record verbroken op de elektriciteitsmarkt. Wat is er aan de hand? En tot hoever kan de prijs eigenlijk dalen? En zijn deze lage prijzen eigenlijk goed of slecht nieuws, en wat kan of moet eraan worden gedaan?

Dik 22 jaar geleden werd in Arnhem de stekker uit de zogenaamde ‘centrale dispatch’ getrokken. In plaats van een centraal computersysteem, waarmee werd uitgerekend hoe productie het beste op de vraag kon worden afgestemd, moesten marktpartijen via onderlinge handel zorgen voor een betrouwbare en betaalbare elektriciteitsvoorziening.

Omdat kernenergie omstreden is, is het een goede zaak dat het publiek beter wordt voorgelicht. Maar ook professionals in de energiemarkt hebben vaak een sterke mening en dan valt het niet mee om neutraal te blijven.

Met een aandeel van 12% in de wereldwijde olieproductie en 17% in de wereldwijde gasproductie (2021) is Rusland, met de VS en Saoedi-Arabië, een van de drie fossiele grootmachten. Voor Rusland zijn de inkomsten uit olie en gas essentieel.

Energiedelen, waarbij actieve consumenten overschotten aan productie uit zon op dak met elkaar kunnen delen, wordt vaak gepromoot. Het zou goed zijn voor meer duurzame productie, minder netcongestie en meer draagvlak voor de transitie. In werkelijkheid leidt het tot meer kosten en tot een welvaartsoverdracht van arm naar rijk. We moeten stoppen de burger sprookjes te vertellen in plaats van de ongemakkelijke waarheid.

Met de onlangs gepresenteerde voorjaarsbesluitvorming klimaat maakt het kabinet de ambitieuze keuze om in 2035 de elektriciteitsvoorziening CO₂-vrij te maken. Het kabinet komt helaas met een reeks goedbedoelde subsidies voor regelbare opwek, maar die zullen de markt voor oplossingen juist doodslaan. De aanpak lijkt daarmee op het wrijven in een vlek.

Per 1 juni aanstaande kunnen warmtebedrijven subsidie aanvragen voor warmtenetten waarmee nieuwe kleinverbruikersaansluitingen worden bediend. Met de introductie van de WIS voegt de regering weer een regeling toe aan het onoverzichtelijke pakket aan subsidies, terwijl er juist behoefte is aan eenvoud en toegankelijkheid. Zoals eerder in Trilemma uiteengezet, is die behoefte vooral groot bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving, omdat daar een veelheid aan spelers en belanghebbenden bij betrokken zijn en situaties sterk uiteenlopen.

Met de noodzaak om afscheid te nemen van het bestaande, fossiele, energiesysteem is ook de gedachte ingeslopen dat technologische vooruitgang voorbehouden is aan het nieuwe energiesysteem. Niets is minder waar. Exploratie naar nieuwe olievelden richt zich nu vooral op de diepe offshore, in waterdieptes van 2 of 3 km, waar olieproductie vroeger niet of nauwelijks mogelijk was. Automatisering en smart wells veranderen de manier waarop bestaande olievelden geëxploiteerd worden.