De aannemer riep een tijdje terug of ik even boven bij de badkamer wilde gaan kijken. Wij zijn namelijk sinds een paar weken de boel boven aan het isoleren en renoveren waaronder de badkamer waar het de afgelopen winter amper boven de 11 graden is gekomen. Laat ik een korte samenvatting van het gesprek met jullie delen: wij hadden de douchewand besteld op basis van de afmetingen van de badkamer vóór de nieuwe R-waarde van de isolatie (-14cm bij beide muren). Honey, who shrunk the bathroom? De leverancier vindt het voor ons heel spijtig maar verder dan zijn steunbetuigen zal het niet komen.
Ik denk de laatste tijd veel na over de industrie. Ieder zijn ding. En over subsidies aan de industrie. Ik geloof niet zo in een toekomst waarin wij in dierenhuiden gaan rondlopen, ons alleen nog te voet verplaatsen en weer met de hand gaan wassen. Ook heb ik geen trek in een toekomst waar wij al onze spullen laten maken in landen en door bedrijven waar wij geen grip op hebben en die naar andere maatstaven handelen dan dat wij als maatschappelijk wenselijk hebben bestempeld. Dus over het algemeen sta ik aan de kant van mensen die vinden dat de industrie duidelijkheid, infrastructuur en vergunningen moet krijgen (en verplichtingen om er gebruik van te maken) om te verduurzamen zodat Europa zich nog steeds kan laten gelden als belangrijke economische macht.
Maar de laatste tijd loop ik in mijn hoofd vast op een vraag: waarom wachten ze? En met deze vraag voerde ik verschillende gesprekken met experts: “Waarom investeert een petrochemisch bedrijf bijvoorbeeld niet zonder subsidie nu al in elektrolyse?” Ze hoeven voor mijn part niet gelijk de boel op zijn kop te zetten, maar een 20 MW – 50 MW PEM (polymer electrolyte membrane) of alkalineunit zouden ze niet echt merken onder de streep.
Als ik de bijlage C van het Nationaal Plan Energiesysteem moet geloven komt er vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat nog een hele studiereeks over de voorwaarden die de industrie nodig denkt te hebben om te verduurzamen, dus erg opschieten doet het voorlopig niet, en het afbouwpad van het EU ETS na 2030 richting nul gratis rechten in 2039 wordt er niet minder steil op. Stel dat je pak ‘m beet 15% zou kunnen besparen door je processen efficiënter in te richten, dan resteert er net geen vijftien jaar om de rest van je proces volledig te verduurzamen of circulair in te richten. Als je er de vergunningen, gestreepte padden, vleermuizen en exotische krekels die per ongeluk op je terrein gevonden worden en de besteltijden voor materialen en gespecialiseerd arbeid er van aftrekt, dan heb je eigenlijk nog zeven jaar.
ZEVEN. Oftewel haast. En ja, ik snap dat je niet in je eentje een 380 kV-kabel gaat ingraven, hè. Maar wat is er nou tegen om, op je balans, gewoon alvast op al je locaties een 50 MW-elektrolyser te plaatsen. En waarom zou je ook niet een deel van je terrein “doneren” om twee of drie scale-ups te vragen om hun technologie bij jou te komen testen zodat ze niet alleen onder de vlag kunnen van je vergunningen en faciliteiten maar ook gelijk een launching customer hebben. Hoezo moet je eerst wachten op een getekende maatwerkafspraak met de overheid en op de opschalingsregeling voor elektrolyse? Het heeft toch iets zieligs om als groot petrochemisch bedrijf mee te dingen voor een opschalingsregeling? Dat laat je toch aan een leuk MKB in het Brabantse of aan een familiebedrijf uit Noordoost-Groningen over? In het slechtste geval heb je een subsidie laten liggen, maar je hebt wel een ticket gekocht naar de toekomst. Houd je vast Marty McFly, we vliegen alvast naar carbon neutral 2040.
Ik fantaseer door: stel je hebt in elke haven een 50 MW-elektrolyser in elkaar geknutseld en nog eens ruimte gemaakt voor bijvoorbeeld een paar proefopstellingen van Nederlandse kleinere maakbedrijven die in de toekomst best op schaal zouden kunnen leveren. Dan zou je al aan vraagontwikkeling kunnen werken in de regio om je heen. Je weet wel: alvast het net her en der ontlasten (waardoor je je toeleveranciers weer ruimte geeft om een aantal van hun processen te elektrificeren bijvoorbeeld), je werknemers opleiden hoe met de techniek om te gaan, kennis helpen ontwikkelen bij de lokale overheden die later met hetzelfde bijltje zullen moeten hakken maar dan op grotere schaal. Je zou bijvoorbeeld waterstof aan boeren kunnen leveren die gaan experimenteren met waterstoftractors omdat elektrische versies minder handig zijn. En in het proces ook een deel van je emissies alvast naar beneden halen.
Zal het een two figure rendement opleveren? Nee vast niet, maar als wij onszelf en de doelen serieus nemen, zie ik binnen zeven jaar geen two figure rendement meer gebeuren. Ik stam uit de tijd waarin wij binnen de elektriciteitssector spraken over bakstenen. Bakstenen waren investeringen die nooit meer gingen renderen en die je geërfd had bij de inboedel van het bedrijf. Het Statoil-gascontract bijvoorbeeld, het elektriciteitscontract met EDF of de plicht om NorNed te gaan bouwen, dat soort dingen. Contracten die toen bakstenen waren, maar later vaak goudklompjes werden. Ik weet nog heel goed hoe ik ooit tijdens een investeringscomité van een energiebedrijf waar ik gewerkt heb, de opmerking maakte dat wij een bepaalde investering in een groot batterijproject “baksteen” moesten noemen. Dit leverde mij geen populariteitsprijs op. Toch bedoelde ik er niets verkeerds mee: door te accepteren dat je iets doet omdat je denkt dat het de goede richting op gaat maar mogelijk net te vroeg in de markt komt waardoor het altijd net te duur zal zijn ten opzichte van latere ontwikkelingen, durf je stappen te zetten. Noem je project baksteen, dan is het allemaal minder erg en voor iedereen duidelijk waarom je het doet: je doet het, omdat het moet.
Terug naar mijn douchewand. Die staat nu in de woonkamer nieuw in de verpakking te wachten en ik hoop hem binnen afzienbare termijn te slijten via Marktplaats. Dát is nou pas echt een nutteloze investering geweest.