Er was even sprake van commotie over de negentien minuten durende vlucht van het regeringsvliegtuig tussen Amsterdam en Groningen vorige week. Wie zat erin en hoe durfde diegene die erin zat niet gewoon met de altijd goed functionerende intercity tussen de Randstad en Grunn te reizen?
iK dEeD mIJn Ond3rZoeK en wat bleek, de vlucht had als doel om Zijne Majesteit de Koning op te halen voor zijn werkbezoek aan Spanje. Samen met minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) ging hij namelijk onder andere op bezoek bij de grootste waterstoffabriek van Europa (aldus de NOS en aldus Iberdrola zelf). Minister Jetten had deze stiekem al gezien maar ging al te graag nog een keer met de koning mee om wat exportafspraken te regelen voor Nederland. Zo kunnen wij in een waterstofeconomie onze huidige rol van spin in het web blijven spelen richting onder meer onze oosterburen.
Laat ik gelijk alle misverstanden uit de wereld helpen: ik vind het goed dat wij stappen zetten om ervoor te zorgen dat de weggevallen inkomsten uit de gashandel gecompenseerd kunnen worden door groene waterstof en hoop sowieso op grote stappen op dit gebied om onze klimaatambities waar te kunnen maken. Groene waterstof is namelijk ook, volgens de duizenden rapporten die er in de afgelopen vijf jaar geschreven zijn, het ei van Columbus voor de industrie, zwaar wegtransport, zeevrachttransport, vliegen en godbetert de gebouwde omgeving, dus “better early than sorry”.
Ik was wel even benieuwd naar de Grootste Waterstof Fabriek van Europa en ging dus verder googelen (heel eerlijk: ik gaf de man opdracht om er voor mij in te duiken). Volgens het persbericht van afgelopen mei gaat het om een installatie van 20 MW geïnstalleerd vermogen. Gekoppeld aan een zonnepark waar ook al een 20 MW batterij aan gekoppeld is. Er zal dus niet 8.000 uur per jaar groene waterstof geproduceerd worden. Dat is geen waardeoordeel, gewoon een vaststelling van feiten. Ik dacht trouwens dat Shell de grootste installatie van Europa had staan in Duitsland, maar dat blijkt ‘slechts’ een PEM (polymer electrolyte membrane) van 10 MW. Dus de helft. Hoe zit het dan met de plannen in Zweden bijvoorbeeld? Die waren toch ook al met iets enorms bezig in combinatie met groen staal? En dat Salcos project in Duitsland? En het Holland Hydrogen van Shell waar ze een definitief investeringsbesluit genomen hadden die niet definitief bleek te zijn?
Er volgt een middag van vergelijken van de IEA-database van elektolyseprojecten met de realiteit: waar is een onomkeerbaar investeringsbesluit genomen? Waar is er al een vergunning? En waar een schop in de grond? En hoe groot is dit project precies? Zo staat de fabriek in Zweden (H2GreenSteel) van 800 MW in de boeken van IEA als “in aanbouw” maar wordt er slechts gewerkt aan de eerste 100 MW. En 100 MW is al spectaculair omdat wij van elektrolysers van alles verlangen waarvoor ze in de basis niet voor waren ontwikkeld. Maar 100 opschrijven als 800 zorgt er wel voor dat je je snel rijk gaat rekenen. En dit wensrekenen gebeurt volop als het om waterstof gaat: van de 4.100 MW capaciteit die volgens de IEA in Europa als final investment decission staan is er minder dan 500 MW daadwerkelijk in de bouwfase beland.
Veel van de klimaatmiljarden van het Klimaatfonds gaan naar diverse waterstofprojecten maar het PBL is daar in zijn oordeel wel duidelijk over. Met alle inspanningen is het aannemelijk dat je de ondergrens van 2,5 GW in 2030 kan gaan halen waar het Klimaatakkoord ooit het zelfverzonnen fantasiedoel had van 3 GW à 4 GW. Ik zou die 2,5 GW overigens echt een wonder vinden. En misschien moeten wij dat ook maar accepteren, dat het niet zo snel gaat als dat wij zelf hadden verzonnen dat het moest gaan.
In mijn korte tijd in Academia heb ik de technology learning curves van onder andere Gert Jan Kramer leren lezen. Het komt er op neer dat je heel wat water door de Rijn moet laten gaan vóórdat je echt kan spreken van een exponentiële groei van een bepaalde technologie, en dat dat een gezond iets is. Omdat je gaandeweg van je fouten gaat leren en ervoor gaat zorgen dat de kosten en de negatieve impact sterk teruglopen. Zo werden er in 1991 elf windturbines op zee gezet in Denemarken als eerste project wereldwijd, goed voor minder dan 5 MW. Deze week was qua ‘offshore wind nieuws’ het cijfer elf wederom trending, maar het ging nu om de capaciteit per turbine van het project Hollandse Kust Zuid waar Vattenfall maar liefst een 1,5 GW offshore wind in productie zet. Iets meer dan dertig jaar aan keihard werken, doorontwikkelen, verder durven gaan en innoveren in de hele keten. Van ecologie tot aan drone-inspecties voor preventief onderhoud: onderzoek en innovaties zijn een van de belangrijkste succesfactoren achter de groei van offshore wind. En dat gaan wij met elektrolyse ook moeten doen. Alles kost tijd. Ook al ervaar ik ook dat wij niet zoveel tijd hebben.
Als ik een praatje ergens geef over de energietransitie laat ik een schema zien van de KNZB (de zwembond) waarin ze uitleggen hoe zij de limieten zetten voor kwalificaties voor de nationale kampioenschappen. Het is eigenlijk een systeem om iets van planning te maken voor de ontwikkeling van een zwemmer van zijn/haar jonge jaren tot een gouden medaille bij de Olympische Spelen. Uiteraard is niemand dé gemiddelde zwemmer en moet er ruimte zijn voor een blessure, liefdesverdriet, een slecht seizoen en een groeispurt, maar het is wel een leidraad voor persoonlijke ontwikkeling. Stapje voor stapje, seconde voor seconde, training na training werk je aan het behalen van je einddoel. Als moeder van een zwemmer kan ik jullie verzekeren dat het pad bestaat uit teleurstellingen, spierpijn, 40 kilometer per week, vroege ochtenden en vele opofferingen.
Waarom ik jullie dit vertel? Nou. Vóór dat hij zich ging interesseren voor waterstof was de koning altijd op een sporttribune te vinden. Met zijn oranje sjaal stond hij te juichen voor de Nederlandse prestaties en stond hij altijd als eerste in de rij om de sporters te feliciteren. Van hem, of all people, verwacht ik bij zijn volgende werkbezoek de vraag naar het equivalent van het KNZB groeiprogramma maar dan voor groene waterstof. Als 20 MW de grootste fabriek van Europa nu is, hoe denken sommige politieke partijen dat 8 GW in 2030 een geloofwaardig doel is voor onze energietransitie? Wie waterstof lief heeft en ons een gouden plak wenst, vraagt kritisch naar de trainingsplannen.